Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą. Najbardziej podstępne uszkodzenia spowodowane są okazjonalnym piciem alkoholu. Pamiętajmy, że każde trochę, może okazać się za dużo.
Rosyjska ruletka
Ryzyko FAS określane jest często jako rosyjska ruletka. Czasami, regularne nadużywanie alkoholu przez całą ciążę nie ma żadnych negatywnych skutków na dziecko. W innych przypadkach natomiast, wystarczy lampka wina, aby uszkodzić płód i pozbawić dziecko szansy na prawidłowy rozwój. W związku z tym, Płodowy Zespół Alkoholowy przez wiele osób traktowany jest jako mit. „Przecież w społeczeństwie europejskim, gdzie alkohol jest powszechny, spożywany nawet do obiadu – np. we Francji, większość dzieci powinna rodzić się z pełnymi objawami FAS” – takie sceptyczne głosy słyszy się bardzo często. Główny źródłem tych wątpliwości, jest brak odpowiedzi na pytanie, co jest powodem tak różnych reakcji płodu na alkohol? Jakie czynniki zwiększają ryzyko zachorowania? Póki co, to tajemnica organizmu, który w pewnych sytuacjach potrafi bronic dziecko przed alkoholem, w innym momencie natomiast, ulega nawet śladowej ilości alkoholu. Faktem jest jednak, że na świat przychodzi więcej dzieci z FAS, niż z Zespołem Downa. W Polsce co roku rodzi się ok. 900 dzieci z pełnoobjawowym FAS. Dziesięć razy więcej dzieci ma inne zaburzenia związane z alkoholem.
Cechy dysmorficzne
Dzieci naznaczone Płodowym Zespołem Alkoholowym posiadają wiele cech charakterystycznych w wyglądzie zewnętrznym.
• Niska waga urodzeniowa
• Płaska środkowa część twarzy
• Mały obwód główki
• Krótki, zadarty nos
• Fałda w kącie ocznym
• Brak rynienki podnosowej
• Małe, szeroko rozstawione oczy
• Cienka górna warga
Cechy te mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych. Najbardziej nasilają się między drugim a dziesiątym rokiem życia. Stopień cech morfologicznych zwykle pokrywa się ze stopniem opóźnień rozwojowych.
Konsekwencje na całe życie
Cząsteczki alkoholu są maleńkie i już w drugim tygodniu życia płodowego z łatwością przedostają się przez łożysko do organizmu dziecka. Alkohol ma negatywny wpływ na wszystkie komórki i narządy. Jego nadużywanie w ciąży, może powodować u dziecka wady serca, a nawet doprowadzić do obumarcia płodu. Jednak to przede wszystkim mózg jest szczególnie wrażliwy i najbardziej narażony na działanie alkoholu. Jego uszkodzenia prowadzi do trudności w uczeniu się, zaburzeń zachowania, deficytów pamięci, zespołu ADHD oraz opóźnień rozwojowych. Większość niemowląt z FAS bywa rozdrażniona, pojawiają się u nich trudności ze ssaniem i spaniem. Może u nich występować wzmożone napięcie mięśniowe i przeciwnie – zbyt małe napięcie mięśniowe. Ponadto, wiele dzieci ma iloraz inteligencji (IQ) poniżej przeciętnej. Dorosłe osoby z FAS mają trudności z osiągnięciem niezależności. Pojawiają się u nich poważne problemy ze zdobyciem wykształcenia oraz rozwinięciem zdrowych relacji z innymi ludźmi.
• zachowania społeczne: nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach społecznych
• rozwiązywanie problemów: niezdolność do spontanicznego i samodzielnego rozwiązania problemu
• przymus zachowań seksualnych: niezdolność do kontrolowania impulsów seksualnych
• zwłaszcza w sytuacjach społecznych
• planowanie: niezdolność do wyciągania wniosków z uprzednich zachowań
• poczucie czasu: trudności z abstrakcyjnymi pojęciami czasu i pieniędzy
• porządkowanie informacji: trudności z gromadzeniem informacji
• pamięć: problemy z gromadzeniem i lub przetwarzanie informacji
• samokontrola: wymaga częstych podpowiedzi i nadzoru innych
• regulacje słowne: przymus głośnego mówienia, potrzeba informacji zwrotnej
• zaburzone funkcje motoryczne
• chwiejność emocjonalna: nastrojowa karuzela, przesadna zmienność nastroju
• motywacje: brak refleksji, potrzeba motywacji z zewnątrz
• nadpobudliwość
• myślenie przyczynowo-skutkowe, wyobraźnia: osoby z FAS nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły
Poprawna diagnoza i specjalistyczne wsparcie
Objawy te nie są „zaburzeniami zachowania”, ale rezultatem stałego, trwałego uszkodzenia mózgu i nie zależą od woli dziecka. Dlatego też, tak ważne jest prawidłowe zdiagnozowanie FAS u dzieci, bowiem typowe, normalne dla nich zachowania mogą być źle interpretowane i traktowane jako świadome, celowe nieposłuszeństwo. Bez właściwego wsparcia, u osób dotkniętych FAS, mogą rozwinąć się zaburzenia wtórne:
• zmęczenie, drażliwość, napady złego humoru
• ciągłe poirytowanie, frustracja, gniew, agresja
• strach, wycofanie się, unikanie
• zamknięcie się w sobie, kłamstwo, ucieczki z domu
• kłopoty w domu i w szkole
• kłopoty z prawem, nadużywanie narkotyków/alkoholu
• problemy ze zdrowiem psychicznym
Ponadto, dzieci i dorośli z FAS podatni są na przemoc fizyczną, seksualną i emocjonalną. Dzieci takie wymagają odpowiedniego podejścia, specjalnej opieki oraz cierpliwości.
Zanim sięgniemy po okazyjną lampkę szampana, czy też niewinny łyk piwa, warto zastanowić się nad konsekwencjami. Być może nic złego się nie wydarzy, a być może własną bezmyślnością skrzywdzimy naszego maluszka. Naprawdę warto ryzykować?
