Dlaczego właściwa pielęgnacja wpływa na prawidłowe napięcie mięśniowe u niemowląt? Na to pytane odpowiadają Justyna Adler-Stokowska, Agata Pyda-Dulewicz – fizjoterapeutki Fundacji Pomocy Dzieciom Kolorowy Świat w Łodzi, które na co dzień zajmują się rehabilitacją wcześniaków w fundacyjnym ośrodku Otulinka.
Układ nerwowy po narodzinach dziecka stale dojrzewa
Musimy mieć świadomość, że po narodzinach dziecka jego układ nerwowy jest w ciągłym procesie dojrzewania. Początkowo maluch pozostaje pod wpływem pierwotnych reakcji odruchowych. Stopniowo się one integrują i są zastępowane przez świadome, zaplanowane i w pełni kontrolowane czynności ruchowe. Żeby proces ten przebiegł prawidłowo musimy zapewnić dziecku optymalne do tego warunki. Załóżmy, że nowonarodzone dziecko jest jak tzw.: „czysta karta”. Sposób, w jaki tę kartę będziemy zapisywać, zależy m.in od naszych standardów pielęgnacyjnych. Niemowlęta uczą się przede wszystkim poprzez doświadczanie. W pierwszym okresie życia jest ono dostarczane w trakcie czynności dnia codziennego, takich jak: podnoszenie, noszenie, zmiana pieluszki czy pozycje w jakich maluch spędza czas. Oczywiście nie są to jedyne czynniki warunkujące optymalny rozwój, ale jako fizjoterapeutki chciałybyśmy się skupić głównie na kwestii ruchowej.
Właściwa pielęgnacja
Wszystkie czynności pielęgnacyjne muszą być zgodne z naturalnym rozwojem dziecka i jednocześnie zapewniać poczucie bezpieczeństwa, gdyż tylko wtedy będzie ono w stanie wykorzystać w pełni swój potencjał. Największe znaczenie ma to w grupie wcześniaczej oraz niemowląt z zaburzeniami dystrybucji napięcia mięśniowego. Zaburzenia te dotyczą najczęściej tonusu* w obrębie centrum ciała czyli główki i tułowia. Jedną z pierwszych umiejętności motorycznych, które nabywają niemowlęta jest zdolność kontrolowania głowy, osiągnięcie symetrii ciała i kontrola wzroku. Wśród dzieci z nieprawidłowym napięciem mięśniowym zdobywanie powyższych umiejętności jest znacznie utrudnione.
Dodatkowo niewłaściwa pielęgnacja niemowląt może doprowadzić do nasilenia się problemu. Możemy wtedy mieć do czynienia z dzieckiem, które się napina, pręży, zaciska piąstki, w leżeniu na plecach przykleja rączki do podłoża, nie toleruje pozycji leżenia na brzuchu, odgina się w trakcie czynności pielęgnacyjnych, jest nerwowe oraz może mieć kłopoty z jedzeniem, zasypianiem i snem. Jeśli dziecko nauczy się, że napinanie ciała jest formą poprawy kontroli posturalnej, strategię tę chętnie wykorzysta również w przyszłości. W procesie normalizacji napięcia mięśniowego u niemowląt ważną rolę odgrywa pozycja leżenia na brzuchu. Pamiętajmy, że najlepszym miejscem dla rozwoju dziecka jest podłoga. Dlatego też już we wczesnym etapie rozwojowym warto zaopatrzyć się w matę, którą jest stabilna a zarazem bezpieczna dla dziecka. Tylko takie podłoże daje reakcję zwrotną do mózgu niezbędną do budowania kontroli posturalnej. Będzie ono lepsze niż zapadający się materac na łóżku czy kanapa.
Przeczytaj także: Masaż antykolkowy
Zmienianie nawyków pielęgnacyjnych
Rodzice z większością w/w problemów mogą poradzić sobie zmieniając nawyki pielęgnacyjne. Musimy uświadomić sobie, że czynności opiekuńcze powtarzane są przez rodziców dziesiątki razy w ciagu doby. Jest to więc najlepszy sposób na „przemycenie” prawidłowych wzorców. Dlatego też warto zwrócić szczególną uwagę na to co i w jaki sposób robimy przy dziecku. Ważny jest również sposób pozycjonowania maleństwa w trakcie karmienia i snu. Ogromne znaczenie ma także jakość i tempo naszych działań. Tylko spokojny i zrelaksowany Rodzic, który ma poczucie oraz świadomość, iż poprawnie pielęgnuje swoje niemowlę, może zagwarantować pełne poczucie bezpieczeństwa dziecku, a tym samym ograniczyć jego stres.
Podsumowując – sposób pielęgnacji dziecka oraz formy spędzania wolnego czasu
z nim odgrywają ogromną rolę w pierwszym okresie życia i dają maluszkowi szanse na harmonijny rozwój psychoruchowy. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących rozwoju dziecka, jego napięcia mięśniowego czy niepokojących zachowań najlepiej skonsultować to z pediatrą i/lub fizjoterapeutą.
* Tonus – stałe napięcie czynnościowe mięśni szkieletowych warunkujące zachowanie postawy ciała
