Urlop i zasiłek macierzyński – Twoje prawa Mamo!
Bardzo często mieszamy pojęcia: urlop macierzyński, urlop rodzicielski i zasiłek macierzyński.
Pewnie dlatego tak się dzieje że mamy dwa rodzaje urlopów i jeden rodzaj zasiłku. Urlopy, które reguluje Kodeks Pracy to urlop macierzyński (pierwsze 20 tygodni) i kolejny urlop to urlop rodzicielski (32 tygodnie). W czasie trwania tych urlopów na podstawie Ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa mamy prawo do zasiłku macierzyńskiego.
Teraz kilka informacji podstawowych porządkujących te pojęcia.
Urlop macierzyński
Urlop macierzyński jest obowiązkowym urlopem ustawowym i tylko ściśle określone sytuacje powodują jego skrócenie. Na podstawie art. 180 Kodeksu Pracy pracownikowi przysługuje urlop macierzyński, standardowo przy urodzeniu jednego dziecka, w wymiarze 20 tygodni.
Warto zauważyć, że część tego urlopu, mianowicie nie więcej niż 6 tygodni, pracownica może wykorzystać przed przewidywaną datą porodu. W tej sytuacji po porodzie wykorzysta resztę przysługującego jej urlopu macierzyńskiego.
Pracownica może także po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, zrezygnować z pozostałej część i powrócić do pracy jeżeli pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta ojciec wychowujący dziecko.
Z inną sytuacją mamy do czynienia, kiedy matka podejmuje pracę zarobkową w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z wyrokiem SN z 21.10.2020 podjęcie pracy w trakcie urlopu macierzyńskiego nie jest rezygnacją z pozostałej części urlopu macierzyńskiego.
Urlop rodzicielski
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego przysługuje urlop rodzicielski w wymiarze 32 tygodni (przy urodzeniu jednego dziecka). Urlop rodzicielski jest urlopem fakultatywnym, żadne z rodziców nie musi tego urlopu wykorzystać. Urlop rodzicielski może zostać niewykorzystany albo wykorzystany tylko w części.
Urlop rodzicielki przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka. Z urlopu tego mogą korzystać jednocześnie oboje rodzice dziecka. Łączny wymiar urlopu nie może przekroczyć wskazanych 32 tygodni.
Urlop jest udzielany na wniosek pracownika. Wniosek trzeba złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat. Generalnie żadna część udzielonego urlopu nie może być krótsza niż 8 tygodni.
UWAGA! Ważne dla mam, które chciałyby powrócić do pracy w trakcie urlopu rodzicielskiego.
Urlop rodzicielski można wydłużyć w przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu. Wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wtedy wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu jednak nie dłużej niż 64 tygodnie (przy urodzeniu jednego dziecka)
Kodeks Pracy reguluje także powrót mamy do pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Zgodnie z art. 183 (2). Pracodawca dopuszcza pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu. Może też zaproponować inne stanowisko odpowiadające kwalifikacjom zawodowym. We wszystkich tych przypadkach pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.
Zasiłek macierzyński
Na podstawie art. 29 Ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.
Okres za jaki przysługuje zasiłek macierzyński to okres urlopu macierzyńskiego i okres urlopu rodzicielskiego czyli razem 52 tygodnie od urodzenia dziecka.
Matka może zrezygnować z pobierania zasiłku, po wykorzystaniu przez nią co najmniej zasiłku przez 14 tygodni po porodzie. W tym wypadku zasiłek przysługuje ubezpieczonemu-ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego.
Ochrona kobiet w ciąży
W art. 177 Kodeks Pracy przewiduje ochronę kobiet w ciąży i nie pozwala na wypowiedzenia ani rozwiązanie umowy o pracę w okresie ciąży a także w okresie urlopu macierzyńskiego. Wyjątek stanowi rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy.
Umowy na czas określony, na czas próbny dłuższy niż 1 miesiąc, które ulegałyby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąc ciąży, ulegają co do zasady przedłużeniu aż do dnia porodu.
W/w rozwiązania powodują, że w momencie urodzenia dziecka, kobieta podlega ubezpieczeniu chorobowemu a zatem na podstawie art. 29 Ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ma prawo do zasiłku.
Nietypowe sytuacje – urodzenie po ustaniu ubezpieczenia
Prawo do zasiłku przysługuje także w sytuacji urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeśli ubezpieczenie to ustało w trakcie ciąży:
– wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy
– z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.
Wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego należy złożyć pisemnie nie później niż 21 dni po porodzie. Ubezpieczona może złożyć wniosek o wypłatę zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze.
Wysokość zasiłku
Wysokość miesięcznego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Za kolejne 6 tygodni urlopu rodzicielskiego także 100%, za kolejne okresy urlopu rodzicielskiego 60%.
Jeśli pracownica złoży od razu (w terminie 21 dni po porodzie) wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, zasiłek miesięczny wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacane za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych.
Autor: Quali-Tax Magdalena Pawlak
