W tym tygodniu w moim gabinecie pojawiło się dwóch pacjentów, u których po wykonaniu pełnego badania audiometrycznego z przerażeniem zdiagnozowałam uraz akustyczny. W potwierdzeniu mojej diagnozy wsparła mnie zaprzyjaźniona z moim Centrum NSL dyplomowana protetyk słuchu.
Trudne było to, że jednym z pacjentów było 5 letnie dziecko, które przeszło przez sito poradnianych badań otrzymawszy opinię dziecka z obniżonym do wieku funkcjonowaniem intelektualnym i zaznaczonym faktem, iż nie rozumie, co się do niego mówi. Postawiono dodatkowo diagnozę ORM (opóźnionego rozwoju mowy- w wieku 5 lat i z takimi objawami??? Chciało by się rzec „LOL”). Nie mogę się nadziwić do dziś dnia, jak można nie wpaść na to, żeby przy okazji „specjalistycznych badań” u „poradnianych specjalistów” nie zbadać słuchu dziecka, chociażby wysłać je na takie badanie do specjalisty, ot chociażby laryngologa, audiologa, dyplomowanego protetyka słuchu… Możliwości jest multum.
Wyobrażacie sobie świat wewnętrzny dziecka, normalnie rozwijającego się intelektualnie, które nie słychy wszystkich dźwięków mowy, analogicznie nie rozumie dużo z tego, co się do niego mówi? Wyobrażacie sobie, ile mechanizmów kompensacji wytwarza w sobie to dziecko, żeby się rozwijać, sprostać wymaganiom rodziny i przedszkolnym? Wyobrażacie sobie jego frustracje? Złość? Niemoc? Rezygnację?… Kto jest w stanie sobie to wyobrazić tego – tak, jak i mnie- zalewa teraz fala złości na tych wszystkich „specjalistów”, którzy widzieli w dziecku deficyty intelektualne…
Drugim okazał się tata mojego pacjenta, były żołnierz, któremu podczas ćwiczeń na poligonie zakazywano wręcz noszenia nauszników, słuchawek ochronnych czy jakiegokolwiek innego protektora słuchu. Komu – tak, jak i mnie – cisną się na język inne, niż eufemizmy słowa? I żyli tak w nieświadomości jeden z drugim… Dziecko- bo nikt nie zdiagnozował, ojciec- bo stracił nadzieję, że można coś z tym zrobić.Przybliżę poniżej charakter uszkodzeń słuchu moich pacjentów.
Główny problem to uraz akustyczny, taki uraz to odbiorcze uszkodzenie słuchu spowodowane hałasem. Uszkodzeniu ulega element ucha wewnętrznego zwany narządem Cortiego. Czasami może dojść do pęknięcia błony bębenkowej. Przyczynami ostrego urazu akustycznego są m.in.: eksplozja, wybuch petardy, wystrzał z broni palnej. Za przewlekły uraz akustyczny odpowiedzialne jest długotrwałe narażenie na umiarkowany hałas.
Czynnikami, które zwiększają ryzyko uszkodzenia słuchu spowodowanego hałasem mogą być:
- zmiany zapalne w uchu środkowym,
- istniejące odbiorcze upośledzenie słuchu,
- podeszły wiek,
- stan po operacjach usznych,
- dziedziczne zaburzenia słuchu w rodzinie,
- przyjmowanie leków, które mogą negatywnie wpływać na słuch (tzw. leki oto toksyczne, tonami podawane np. dzieciom wcześniaczym!).
Uraz akustyczny jest najczęstszą chorobą zawodową w Polsce, a charakteryzuje się:
bólem, szumem usznym, odbiorczym upośledzeniem słuchu, głuchotą,krwawieniem z ucha.
W przypadku przewlekłego urazu akustycznego pacjenci skarżą się na:
stopniowe obustronne upośledzenie słuchu (zazwyczaj obniżenie wrażliwości na bodźce o częstotliwości powyżej 4000 Hz), uczucie ciśnienia w uchu i głowie, szumy uszne, pogorszenie koncentracji.
Chorzy najczęściej zauważają ubytek słuchu, jeśli powoduje on pogorszenie rozumienia mowy. Nasilenie objawów zależy od indywidualnej wrażliwości na hałas, jego natężenia, charakteru oraz czasu trwania ekspozycji. W razie wystąpienia objawów ostrego urazu akustycznego należy pilnie zgłosić się na SOR. Wczesna hospitalizacja i wdrożenie leczenia mają ogromne znaczenie dla rokowania co do wyzdrowienia.Do postawienia właściwej diagnozy konieczne jest przeprowadzenie wywiadu, badanie otolaryngologiczne oraz badanie audiometryczne.
Leczenie ostrego urazu akustycznego polega na hospitalizacji oraz podaniu glikokortykosteroidów ogólnie. Jeśli doszło do pęknięcia błony bębenkowej, konieczne może być leczenie zabiegowe – tympanoplastyka. W przypadku przewlekłego urazu akustycznego, który powoduje odbiorcze uszkodzenie słuchu stosuje się aparaty słuchowe.
Ubytek słuchu wynikający z działania hałasu może być odwracalny (z czasową zmianą progu słyszenia) lub trwały. Jeśli ekspozycja na hałas jest regularna, odwracalne upośledzenie słuchu może przybrać charakter trwałego. Niestety obecnie znane sposoby terapii nie dają całkowitego wyleczenia w przypadku przewlekłego urazu akustycznego. Dlatego tak istotne są działania profilaktyczne.
Ważne w profilaktyce urazu akustycznego jest unikanie źródeł hałasu, zmniejszenie jego natężenia, stosowanie specjalnych ochraniaczy w miejscach o wysokim poziomie hałasu. Osoby z zaburzeniami słuchu nie powinny pracować na stanowiskach, w których ekspozycja na hałas jest duża (natężenie dźwięku przekracza 85 dB w ciągu czasu pracy równego 8 godz.). Należy wykonywać badania audiometryczne przed przystąpieniem do pracy, w której występuje narażenie na hałas.
Jak wspomniałam wyżej można zastosować aparaty słuchowe, natomiast w przypadku dolegliwości, takich jak szumy uszne stosuje się dość nowe oddziaływanie terapeutyczne pod postacią terapii TRT (Tinnitus Retraining Therapy, czyli „terapiawtórnego warunkowania”), która jest obecnie najskuteczniejszą metodą leczenia szumów usznych.
Kilka sów o Tinnitusie – są to szumy uszne, będące wrażeniem dźwiękowym nie wywołanym przez zewnętrzne bodźce akustyczne. Często są objawem zaburzenia funkcji słuchu, opisywanym przez pacjentów jak m.in. gwizd, szelest, świst, brzęczenie.
Prof. Jastreboff, amerykański audiolog, który to stworzył neurofizjologiczny model leczenia szumów usznych, wyszedł z założenia, że tinnitus, można porównywać z fantomowym odczuciem bólu. Dlatego też główny przedmiot badań Jastreboffa stanowił centralny układ nerwowy, a razem z nim świadome i podświadome słyszenie. Słyszenie to skomplikowany proces odbioru i przetwarzania dźwięków przez ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne oraz interpretacji bodźców na poziomie kory mózgowej. Ucho wewnętrzne za pomocą komórek rzęsatych przetwarza dźwięk w impulsy elektryczne. Dalej przewodzone są one przez nerw słuchowy do mózgu. Decydującą rolę w tym procesie odgrywa układ limbiczny, odpowiedzialny za nasze odczucia. Docierającym do niego sygnałom układ ten „przypisuje” pewne cechy – określa między innymi, czy są one postrzegane jako przyjemne (np. muzyka), czy nieprzyjemne (np. pisk opon). Szumy uszne często zostają „sklasyfikowane” jako nieprzyjemne. Powodują wtedy szereg niepożądanych emocji, takich jak strach lub rozdrażnienie. W skrajnych przypadkach prowadzą do depresji. Osoby cierpiące na szumy uszne powinny unikać ciszy i stale otaczać się dźwiękami. Największą ulgę przynoszą neutralne dźwięki (np. dźwięki natury), które nie przyciągają uwagi. Wprowadzenie tego dodatkowego bodźca ma na celu zmniejszenie kontrastu pomiędzy szumem usznym, a dźwiękami otoczenia. Jest to bardzo istotne, ponieważ słuch, tak jak pozostałe zmysły, odbiera otaczające nas sygnały dzięki kontrastom. Każdy bodziec, który zdecydowanie różni się od pozostałych, zostanie zauważony. Jeśli szumom nie towarzyszy ubytek słuchu, protetyk zastosuje tylko indywidualnie dopasowane generatory szumów.
Natomiast, jeśli tinnitus łączy się z niedosłuchem, wówczas stosuje się aparaty słuchowe lub aparaty słuchowe połączone z generatorem szumów. Urządzenia stosowane w metodzie TRT wytwarzają przyjemny, cichy dźwięk, zmniejszając kontrast pomiędzy szumem własnym, a dźwiękami z otoczenia. Należy je nosić około ośmiu godzin dziennie. Efekty terapii oceniane są po ok. 6 – 18 miesiącach. Ten czas wystarcza, by pacjent przestał skupiać uwagę na szumie, bądź w ogóle tego szumu nie słyszał. W ten sposób terapia TRT w znacznym stopniu przyczynia się do przywrócenia osobom cierpiącym na szumy uszne radości życia, likwiduje stres i odczucie przygnębienia.
Generator szumów przypomina aparat słuchowy, ale jest od niego mniejszy i dyskretniejszy i ma zauszny generator szumu. Jest to szczególnie godne uwagi urządzenie, które nie zamyka przewodu słuchowego. Jego słuchawka jest umieszczona w kanale słuchowym.
Proces leczenia musi przebiegać oczywiście pod kontrolą specjalisty w osobie np. protetyka słuchu. Są jeszcze inne dodatkowe możliwości, które to indywidualnie zaproponuje lekarz.
Mój apel jest taki – LOGOPEDO jeśli cokolwiek budzi Twoje wątpliwości – na miłość boską – wyślij swojego podopiecznego na badanie słuchu – ocenę drożności przewodu słuchowego wewnętrznego, tympanometrię i audiometrię tonalną lub słowną a w razie jakichkolwiek wątpliwości Bera!!!
Autorka artykułu: Magdalena Mazur, Dyrektor Centrum Neuroterapii i Neurorehabilitacji NSL
