W okresie rozwoju człowieka jesteśmy w stanie wyróżnić tak zwane „okresy krytyczne” w których ogromne znaczenie odgrywa żywienie, kształtując naszą przyszłość. Ogromną plastycznością, która już nigdy później nie występuje, charakteryzuje się pierwsze 1000 dni, czyli od poczęcia do około 2 roku życia, gdzie poprzez żywienie wpływamy na przyszłe zdrowie naszego dziecka. Jest to czas gdy zarówno zbyt mała jak i zbyt duża ilość składników pokarmowych wpływa na trwałą modyfikację procesów metabolicznych.
Teoria ta nosi nazwę „programowanie żywieniowe”, którego twórcą jest David Barker. Jako jeden z pierwszych badaczy zauważył związek pomiędzy występowaniem choroby niedokrwiennej serca, a niską masą urodzeniową. Jego hipoteza zakłada, że rozwijająca się choroba serca w wieku dorosłym ma początek w niedorozwoju płodu w łonie matki.
Hipoteza opiera się na mechanizmach epigenetycznych, mówiących o tym, że aktywność genów można modyfikować poprzez czynniki środowiskowe, w tym żywieniowe. Przykład bliźniąt jednojajowych pokazuje, że przy jednakowym genomie mogą wystąpić znaczne różnice w fenotypie, jeśli dzieci te będą żywione w różny sposób.
Eksperci podkreślają, że kluczowym etapem dla prawidłowego rozwój dziecka jest właściwe żywienie w okresie ciąży i wczesnego dzieciństwa.
Przeczytaj, także: Żywienie i suplementacja kobiet w ciąży
Należy zwrócić uwagę na:
-
Żywienie matki w okresie ciąży, zachowanie masy ciała w granicach normy i rodzaj porodu
Programowanie żywieniowe dziecka zaczyna się już w okresie płodowym. Niedożywienie w okresie ciąży powoduje zaburzenia funkcji i struktury przede wszystkim komórek beta trzustki, nefronów oraz kardiomiocytów. Skutkuje to w życiu dorosłym między innymi redukcją nefronów a co za tym idzie zwiększeniem nadciśnienia tętniczego. Zostało to potwierdzone w badaniach. Wykazały one redukcję o ok 20% liczby nefronów u osób z niską masą urodzeniową w porównaniu z osobami urodzonymi z prawidłową masą ciała. Dodatkowo wzrasta ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, hiperlipidemii, cukrzycy typu 2 i otyłości w wieku dorosłym. Hipoteza „dogonić wzrost” pokazuje, że dzieci z małą masą urodzeniową wykazują wzrastanie kompensacyjne i szybko przybierają na masie. Najczęściej obserwuje się taką tendencję w pierwszych dwóch latach życia. W późniejszych latach dzieci te wykazują zbyt dużą masę ciała w stosunku do wieku i nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej.
Z drugiej strony nadmierna masa ciała matki także jest nie korzystna. Coraz częściej badacze postrzegają otyłość czy nadwagę kobiety ciężarnej jako istotny czynnik ryzyka rozwoju chorób wrodzonych u dziecka w tym wady cewy nerwowej, gdzie ryzyko jest 4 krotnie większe u dziecka makrosomicznego w porównaniu z dzieckiem o prawidłowej masie ciała.
Warto także dodać, że porody matek otyłych są dłuższe i znacznie częściej kończą się cesarskim cięciem. Rodzaj porodu ma natomiast wpływ na skład mikroflory jelitowej noworodka. Bardziej korzystny mikrobiom będzie dominował u dzieci urodzonych siłami natury. Niższe zróżnicowanie bakteryjne i zmieniony skład drobnoustrojów, obserwowany u niemowląt urodzonych przez cesarskie cięcie może niekorzystnie wpłynąć na proces dojrzewania układu odpornościowego. Może być przyczyną w chorobach związanych z zaburzeniami równowagi immunologicznej taki jak astma, atopia czy alergie.
-
Prawidłową dietę kobiety ciężarnej
Niedobory jakościowe, w szczególności niedobór nienasyconych kwasów tłuszczowych, głownie eikozapentaenowego (EPA) oraz dekozaheksaenowego (DHA) mogą grozić niedorozwojem mózgu lub zaburzeniem funkcjonowania noworodka z negatywnymi konsekwencjami w przyszłym życiu. Niedostateczne spożycie ryb, czyli mniej niż 2 razy w tygodniu jest wskazaniem do stosowania suplementów z kwasami mega-3. Zalecana dawka to 250 mg DHA+ EPA/dzień.
Warto także dodać, że dieta matki wpływa na preferencję smakową dziecka. Smaki przenikają do wód płodowych, co może zwiększyć akceptację różnych produktów we wczesny okresie dziecięcym.
-
Karmienie naturalne
Pokarm naturalny ułatwia przejście z bezpiecznego środowiska wewnątrz macicznego do świata zewnętrznego. Wykazuje zmienność składu i ilości składników odżywczych w zależności od wieku dziecka, płci i pory dnia. Nie wykazuje antygenowości w stosunku do organizmu niemowlęcia i wspomaga układ odpornościowy, który dojrzewa szybciej niż u dzieci karmionych sztucznie. Ułatwia więź emocjonalną dziecka i matki, zapobiega chorobą cywilizacyjnym i jest bardziej ekonomiczny. Eksperci są zgodni, aby dziecko karmić naturalnie do 6 miesiąca życia.
-
Żywienie wczesno dziecięce
Szczególnie należy zwrócić uwagę na podaż białka, ponieważ jego nadmierna podaż bardziej obciąża nerki, zwiększa ryzyko chorób krążenia i cukrzycy typu 2 a także podnosi ryzyko otyłości.
Badacze potwierdzają, że odpowiednie programowanie żywieniowe może odwlec w czasie lub całkowicie uniknąć rozwoju chorób metabolicznych. Przy braku zachowania odpowiedniego żywienia, dziecko może być narażone na wystąpienie wielu chorób w tym otyłości i chorób metabolicznych. Dlatego należy pamiętać że oprócz genów to czynniki środowiskowe mają ogromny wpływ na kształtowanie naszego zdrowia.
