W dzisiejszym świecie nastoletnie mamy nie wzbudzają tak wielkich kontrowersji, jak kilkanaście lat temu. Wręcz przeciwnie, wczesne macierzyństwo staje się medialnym hitem. Polskie społeczeństwo ciągle jeszcze dopatruje się w nim wielu niestosowności, mimo to temat nastoletniej ciąży przestaje być tabu.
„Juno” czyli kolorowy świat ciężarnej nastolatki
Przełomem w myśleniu o ciąży w wieku nastu lat stał się film „Juno” Jasona Reitmana, który wchodząc do kin w 2007 roku wywołał niezwykłe poruszenie wśród widzów. „Juno” to opowieść o nastolatce spodziewającej się dziecka, przedstawiona w formie niebanalnej komedii. Całkowicie nowe spojrzenie na nieplanowaną ciążę zburzyło stereotypy. Trudne decyzje podejmowane przez bohaterkę wcale nie zrujnowały jej egzystencji. Przeciwnie – film kończy się niesztampowym happy endem, w którym nastolatka odzyskuje swoje życie sprzed ciąży, uszczęśliwiając pewną bezdzietną rodzinę.
Emisja filmu wywołała nieoczekiwane konsekwencje. Prócz niewątpliwie pozytywnej roli w walce z uprzedzeniami wobec młodych mam w Stanach Zjednoczonych, zaobserwowano nową tendencję wśród uczennic szkół średnich. Dziewczęta zainspirowane filmem o ciężarnej licealistce coraz częściej zaczęły „świadomie” wybierać wczesne macierzyństwo. Znane są przypadki, gdzie przyjaciółki planowały ciążę, aby wspólnie doświadczać wyidealizowanych uroków brzemienności. Niestety, okazało się, że film nie ma wiele wspólnego z prawdziwym życiem i młode mamy, niekiedy rozczarowane i sfrustrowane, muszą zderzyć się z ogromną odpowiedzialnością, na którą nie zawsze są gotowe.
Młoda mama – temat na dobry reality show?
Medialną odsłoną życia ciężarnych nastolatek, pokazaną w bardziej realistyczny sposób, stał się amerykański odcinkowy paradokument „16 and Pregnant”. Emitowany również w polskiej stacji MTV, zyskał ogromną popularność wśród młodych dziewcząt. Każdy z odcinków pokazuje losy jednej bohaterki zaczynając od 4/5 miesiąca ciąży, aż do rozwiązania i pierwszych tygodni życia dziecka. Nastolatki borykają się w nim z trudnościami, takimi jak szkoła, praca, układ z partnerem i rodzicami. Produkcja wzbudza kontrowersje nie tylko z powodu dotykanej tematyki. Reality show z udziałem szesnastoletnich matek zyskało rzesze fanów na całym świecie, a uczestniczki cyklu stały się z dnia na dzień celebrytkami. Spore zainteresowanie ich losami, skłoniło producentów do kontynuacji wątków młodych mam w „Teen Mom”. Rozgłos wokół emisji odkrył wiele skandali związanych z kulisami programów. Niektóre dziewczęta w USA celowo zachodziły w ciążę tylko po to, by móc wystąpić w reality show i zyskać sławę. Inne, na potrzeby produkcji zachowywały się w sposób budzący zgorszenie, czego konsekwencją były sprawy o pozbawienie praw rodzicielskich. Okazało się, że uczestniczki programów nie zawsze radzą sobie z obowiązkami matki i już jako celebrytki oraz aktorki, stają się bohaterkami skandali, o których rozpisuje się amerykańska prasa plotkarska. „16 and Pregnant” to z pewnością komercyjny sukces, jednak czy propaguje świadome macierzyństwo? Sądząc po efektach, nie jest to oczywiste. Nagłośnienie sytuacji młodych matek jest jednak ważnym krokiem prowadzącym do zwiększenia akceptacji i tolerancji.
Zainteresowanie problemem wczesnego macierzyństwa w mediach jest nowym zjawiskiem. Z jednej strony społeczeństwo uwalnia się od stereotypów, z drugiej pokazuje młodym dziewczynom przejaskrawiony jego obraz. W świecie konsumenckich zależności dobre jest to, co się sprzedaje. Problemy nastoletnich matek wzbudzają kontrowersje i ciekawość, znajdując szerokie grono odbiorców. Warto zadbać już teraz o to, by dorastające dziewczęta czerpały wiedzę nie tylko z telewizji i Internetu.
Polska rzeczywistość nastoletniej mamy
Producenci reality show „16 and Pregnant” szukając szerszej grupy odbiorców rozpoczęli od tworzenia narodowych edycji programu. Polska wersja „Licealnych ciąż” nie powstała z jednego powodu – nie znaleziono żadnej młodej dziewczyny w ciąży, która chciałaby wystąpić w programie. Dlaczego tak się dzieje? Podczas gdy amerykańskie nastolatki robią wszystko, by dostać się do programu, w Polsce nie ma żadnej kandydatki. Mimo, że wczesna ciąża nie jest dziś piętnowana tak, jak jeszcze kilkadziesiąt lat temu, młode matki są często obiektem drwin i awersji. Sytuacja ciężarnej nastolatki nie jest łatwa. Z biologicznego punktu widzenia kobieta jest gotowa do posiadania potomstwa wraz z wystąpieniem pierwszej miesiączki. Gotowość psychiczna kształtuje się na ogół dopiero około dwudziestego roku życia. Nastolatki często nie są przygotowane na to, by samodzielnie wychowywać maleństwo. Niekiedy do obaw przed macierzyństwem dochodzi wstyd przed rodziną, problemy z partnerem, brak własnych środków do życia, szkoła. Zdarza się, że te czynniki zmuszają młode dziewczyny do radykalnych rozwiązań – nielegalnych aborcji, wywoływania poronień, ucieczek z domu. Sposoby radzenia sobie z niechcianą ciążą odciskają długotrwały ślad w psychice młodych kobiet. Jeśli jednak dziewczyna otrzyma odpowiednie wsparcie od rodziny i partnera, jest w stanie podołać wyzwaniu i czerpać radość jaką niesie ze sobą macierzyństwo.
Nastoletnia mama musi liczyć się również z wieloma trudnościami natury prawnej. Kobieta, która urodziła dziecko przed ukończeniem osiemnastego roku życia, nie może stać się prawnym opiekunem maleństwa. W takich przypadkach prawa rodzicielskie najczęściej otrzymują rodzice młodziutkiej mamy lub kurator. Istnieje możliwość zmiany prawnego opiekuna dziecka na wniosek mamy, jeśli opiekunowie nie zapewniają należytej opieki maleństwu. Gdy sytuacja jest bardzo niestabilna, istnieje ryzyko umieszczenia malucha w państwowej placówce. Również wszelkiego rodzaju świadczenia pieniężne na rzecz dziecka trafiają bezpośrednio do prawnego opiekuna. Dopiero wraz z ukończeniem osiemnastego roku życia pełnia praw rodzicielskich przechodzi na młodą mamę.
Wczesne macierzyństwo jest niełatwym doświadczeniem dla młodej kobiety. Młodzieżowe programy telewizyjne i filmy skupiające się na tej tematyce nie zawsze pokazują pełny obraz zmagań nastoletniej mamy. Dziewczyna, która spodziewa się maleństwa w wieku nastu lat boryka się z wieloma trudnościami. Do zadań współczesnego społeczeństwa należy wystrzeganie się stereotypów, okazywanie wsparcia i zrozumienia tak, aby choć w ten sposób pomóc młodej mamie odkrywać nie tylko obowiązki, ale również niezliczone uroki macierzyństwa.
