Przygotowując posiłki dla swoich pociech rodzice często wykazują się dużą kreatywnością, by były one odpowiednio zbilansowane, zdrowe, by nie zawierały produktów niedozwolonych dla danego przedziału wiekowego dziecka, sztucznych dodatków, soli, cukru. Bardzo ostrożnie podchodzą szczególnie do pierwszych stałych dań podawanych niemowlakowi. Wprowadzają produkty pojedynczo, bez zbędnego pośpiechu, obserwując przy tym reakcje dziecka. I to jest jak najbardziej rozsądne podejście. A co z pierwszymi napojami? Przecież menu dziecka to nie tylko jedzenie, ale i picie– woda, soki, herbaty. I tu nachodzą nas wątpliwości: jakie napoje podawać dzieciom? Czy dopajać niemowlaki karmione piersią? A co z dopajaniem niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym? Czy dodawać glukozę do wody? Jaka woda w ogóle nadaje się dla dzieci? Kiedy można wprowadzać pierwsze soki? Czy podawać słodzone herbaty? Pytań rodzi się wiele. Dlatego zacznijmy od początku, czyli od naszych najmłodszych pociech.
Dziecko, karmione piersią na żądanie nie potrzebuje dopajania. Mleko mamy (w skład którego wchodzi około 80% wody), w pierwszej fazie ssania jest wodniste i zawiera niewiele tłuszczu, jego głównym celem jest więc gaszenie pragnienia. Dopiero po chwili staje się ono gęste, zawiera więcej białka, tłuszczów i cukrów, przez co zaspokaja głód niemowlaka. Jeśli dziecko jest spragnione wypije tylko kilka łyków i odmówi dalszego ssania, poza tym samo da znać, że chce mu się pić, będzie po prostu żądał częstszego dostawiania do piersi. Maluchy karmione mlekiem modyfikowanym także nie muszą być dodatkowo dopajane. Skład mleka modyfikowanego, szczególnie początkowego, przeznaczonego dla dzieci od urodzenia do 6 miesiąca życia, jest bardzo zbliżony do pokarmu mamyi jeśli zostanie przygotowane zgodnie z zaleceniami producenta niemowlak nie będzie potrzebował dodatkowego picia. Jeśli jednak mamy wątpliwości czy maluszek dostaje odpowiednią ilość płynów, należy go poobserwować, czy nie jest senny, osłabiony, czy nie ma suchych warg, jakiej konsystencji jest jego stolec, jak często oddaje mocz. Chcąc napoić niemowlaka, należy podać mu wodę niegazowaną, niesłodzoną, bo tylko taka woda gasi pragnienie. Warto pamiętać, że ilość zalecanej wody w ciągu dnia dla dziecka zależy od masy ciała a nie od wieku, na każdy z pierwszych 10 kilogramów liczy się około 100 ml wody i na każdy kolejny kilogram masy ciała około20-50 ml. Właśnie taką ilość płynów pokrywa łączna dzienna dawka mleka kobiecego lub modyfikowanego spożytego przez dziecko.O dodatkowe nawodnienie powinniśmy zadbać gdy dziecko ma gorączkę lub wymiotuje, w dni zwiększonej aktywności lub gdy jest upalnie. Ilość płynów podawanych dzieckuw pierwszym roku życia nie powinna przekraczać 1,5l.
W związku z tym, że u niemowląt w początkowych miesiącach stosujemy tylko i wyłącznie dietę mleczną, która zaspokaja jego zapotrzebowanie na płyny, pierwsze napoje mogą pojawić się dopiero około 7 miesiąca życia u dzieci karmionych piersią, a u malców karmionych mlekiem modyfikowanym około 5 miesiąca życia. Pierwszy rodzaj płynu, który powinien zostać włączony do diety dziecka to woda, bez żadnych dodatków w postaci cukru czy miodu. Pamiętajmy, że glukoza, po którą często sięgamy za radami osób starszych to też cukier, który oszukuje ośrodek głodu i może w przyszłości prowadzić do próchnicy. Poza tym przyzwyczajając dziecko do picia słodkich napojów możemy zniechęcić je do smaku czystej wody. Woda nie ma kalorii, więc nie zmniejsza apetytu w przeciwieństwie do słodkich napojów. Niemowlakom należy podawać wodę niskozmineralizowaną lub źródlaną, która charakteryzuje się niską zawartością składników mineralnych, oczywiście niegazowaną, o niskiej zawartości sodu i siarczanów. Początkowo warto sięgać po wody przeznaczone specjalnie dla niemowląt, które można znaleźć na półkach sklepowych. Należy unikać nieprzefiltrowywanej wody kranowej, która jest uzdatniana chemicznie i chlorowana,a dodatkowo w takiej wodzie mogą znajdować się zanieczyszczenia z instalacji wodociągowej. By mieć pewność, że woda jest czysta i pozbawiona bakterii należy ją zagotować oraz ostudzić przed podaniem, chyba, że na opakowaniu znajduje się informacja, że woda jest gotowa do bezpośredniego spożycia. Dzieciom, które ukończyły pierwszy rok życia można wprowadzać już wodę o średnim stopniu mineralizacji, ale nadal o niskiej zawartości sodu. Dopiero po ukończeniu dwóch lat można podawać wodę średniosodową. Każda woda butelkowana po otwarciu nie powinna stać dłużej niż 48 godzin. Wybierając wodę dla swojej pociechy należy dodatkowo zwrócić uwagę, by na etykiecie znajdowało się oznaczenie: pozytywnej opinii Instytutu Matki i Dziecka, Centrum Zdrowia Dziecka albo atest Państwowego Zakładu Higieny. Odpowiednie nawodnienie jest warunkiem prawidłowego rozwoju naszego dziecka, a im młodsze dziecko tym łatwiej o odwodnienie, które powoduje zaburzenia czynności metabolicznych organizmu, zaparcia, bóle głowy czy też zaburzenia koncentracji.
Na dłuższe spacery oprócz wody możemy zabrać ze sobą do picia dla maluchów herbatki, które powinniśmy jednak traktować jako urozmaicenie płynów spożywanych w ciągu dnia. Wybierając herbatę dla najmłodszych należy zwrócić uwagę na to by nie zawierała cukru, na oznaczenie, od którego miesiąca życia można ją podawać. Ważne jest by herbata przeznaczona dla najmłodszych nie zawierała dodatku czarnej, zielonej bądź czerwonej herbaty, które ze względu na obecność teiny, mają właściwości pobudzające, zmniejszają przyswajanie składników z diety czy też mogą zaburzać sen dziecka. Dzieciom można podawać herbaty owocowe najlepiej niesłodzone, z suszonych owoców (np. z dzikiej róży, malinową, z aronii, jabłkową). Jeśli dziecko nie wypije przygotowanej herbaty, nie odgrzewamy jej, tylko wylewamy. Na szczególną uwagę zasługują herbaty ziołowe, które ze względu na właściwości lecznicze, powinny być podawane z umiarem, w przypadku wątpliwości warto uzgodnić ich dawkowanie z pediatrą. Herbaty ziołowe (np. rumiankowa, z kopru włoskiego, z melisy, z czarnego bzu) mają specjalne przeznaczenie: mogą wzmagać trawienie, poprawiać odporność, zapobiegać wzdęciom, czy też kolkom, przynosić ulgę w bólu brzucha. By ich działanie było skuteczne nie należy ich słodzić. Na rynku dostępne są także herbaty w postaci granulatów, które czasami zawierają w swoim składzie cukier. Dodatkowo jeśli zakupimy herbatę granulowaną przeznaczoną dla starszych dzieci, może się okazać, że w składzie znajdą się także barwniki lub polepszacze smakowe. Dlatego też zawsze powinniśmy dokładnie analizować skład herbaty (np. dobra herbata owocowa zawiera wyłącznie susz owocowy, a nie 0,5% wsadu) oraz doczytać informację o wieku, od którego można podawać ją swojemu maluszkowi.
Każdy słodzony napój, który podajemy dziecku, powinien zostać wliczony w dzienny jadłospis jako posiłek. Soki, nie zawierające sztucznych dodatków, można podawać dzieciom karmionych mlekiem modyfikowanym dopiero około 5 miesiąca życia, a dzieciom karmionych mlekiem mamy około 7 miesiąca. Na początek zaczynamy od niewielkich ilości, na próbę, 1-2 łyżeczki jednoskładnikowego soku, by sprawdzić, czy nie występują u dziecka żadne niepożądane reakcje i by w razie czego szybko zidentyfikować składnik alergizujący. Do pierwszego roku życia dziecko nie powinno wypijać więcej niż 100-150 ml soku dziennie. Oczywiście podając dziecku sok wybieramy ten przeznaczony dla jego grupy wiekowej, odpowiednio oznakowany na butelce, opakowaniu, jako środek specjalnego przeznaczenia żywieniowego, który jest przygotowany z owoców lub warzyw pochodzących z upraw kontrolowanych, a nie sok czy nektar albo napój owocowy przeznaczony dla osób dorosłych. Decydując się na zakup soku lub nektaru (bo i taka forma dla dzieci do pierwszego roku życia jest dostępna) w taki sposób oznakowanego, na pewno mamy pewność, że nie zawiera on barwników lub substancji konserwujących. Dokładniej powinniśmy jednak przyjrzeć się etykiecie umieszczonej na nektarach, ponieważ sok jest produktem w 100% pochodzącym z owoców lub warzyw, nektar zaś może zawierać dodatkowo oprócz wsadu owocowego, wodę, dodatek cukru lub kwas cytrynowy. Soki owocowe lub warzywne dostępne dla najmłodszych występują w dwóch formach: klarowane oraz przecierowe (to te zawierające miąższ). Ich skład ich jest bardzo podobny, z tym, że soki przecierowe zawierają błonnik, są bardziej sycące i kaloryczniejsze, natomiast soki klarowane są mniej słodkie i lepiej gaszą pragnienie. Soki warzywne zawierają mniej cukrów a zarazem więcej błonnika w porównaniu do soków owocowych. A jeśli dysponujemy czasem i mamy sprawdzone owoce czy warzywa, warto samemu przygotować sok dla swojej pociechy. W przypadku gdy okaże się on za gęsty dla dziecka, można go odrobinę rozcieńczyć wodą. Samodzielnie przygotowany napój podajemy bezpośrednio po przyrządzeniu, nie dosładzając go. Soki to doskonałe źródło składników mineralnych, witamin oraz błonnika, które korzystnie usprawniają pracę układu odpornościowego i pokarmowego dziecka, więc warto je im podawać. Mając na uwadze fakt, że soki zawierają naturalne cukry nie należy podawać ich swoim dzieciom w nocy, gdy dziecko się obudzi i będzie spragnione, zdecydowanie najlepiej ugasimy jego pragnienie wodą niegazowaną a nie sokiem.
Inną formą serwowania owoców w postaci płynów, często kojarzącą się nam, dorosłym z okresem dzieciństwa są kompoty. Dla niektórych może już zapomniane, u innych do dziś serwowane, czy są odpowiednia dla najmłodszych? Oczywiście kompot można podać małemu dziecku, pod warunkiem, że jest niesłodzony, że został przygotowany z owoców ze sprawdzonego źródła i, że był krótko gotowany, by nie stracił cennych witamin. Dzieciom jedynie nie powinno podawać się kompotu z rabarbaru, który zawiera szczawiany, powodujące zaburzenia we wchłanianiu wapnia w organizmie, niezbędnego do budowy kośćca dziecka.
Wybierając napój dla dziecka pamiętajmy o tym, żeby nie podawać wód czy napojów gazowanych, wód z niewiadomego źródła pochodzenia, wysokozmineralizowanych czy też wody kranowej nieprzegotowanej. Nieodpowiednie dla dzieci są również napoje energetyczne i zioła przeznaczone dla dorosłych, czarna, czerowna i zielona herbata oraz oczywiście kawa. Nie wprowadzajmy za wcześnie napojów słodkich, czy też sztucznie dosładzanych. Wybierajmy napoje specjalnego przeznaczenia, oznakowane dla danej grupy wiekowej, zawsze czytajmy etykiety a wtedy będziemy mieli pewność, że daliśmy naszemu dziecku to co jest dla niego odpowiednie i zdrowe. Rozszerzanie diety dziecka nie jest łatwą sprawą, dlatego gdybyście napotkali jakiekolwiek problemy żywieniowe, skorzystajcie z porady specjalisty – dietetyka, który dzięki swojej wiedzy jest w stanie rozwiać wszelkie Wasze wątpliwości.
Drodzy Rodzice! Pamiętając o swoich pociechach – nie zapominajcie o Sobie! Zachęcamy Was do skorzystania z konsultacji w Centrum Dietetycznym Naturhouse w Szczecinie przy al. Wyzwolenia 91. Wystarczy umówić się telefonicznie: 539 993 993 lub 91 852 33 22
Dietetyk Naturhouse
Malwina Godawa-Mikołajczyk
