Kamienie milowe rozwoju ruchowego są to specyficzne aktywności ruchowe, które osiąga i prezentuje dziecko. Do szczególnie istotnych aktywności ruchowych zaliczamy te, które występują w pierwszym roku życia dziecka, ponieważ stanowią one bazę dla dalszego rozwoju ruchowego, ale także mogą wskazywać na nieprawidłowości wywołane zaburzonym funkcjonowaniem Ośrodkowego Układu Nerwowego.
Jest bardzo istotne, aby rodzice wiedzieli jakich aktywności ruchowych powinni się spodziewać u swojego dziecka w danym momencie rozwojowym, a także jakie kolejne aktywności będą po nich następowały. Osiągnięcie poszczególnych etapów w rozwoju ruchowym, zapewnia dalszy harmonijny rozwój nie tylko ruchowy ale także poznawczy i emocjonalny dziecka.
Poniżej przedstawiono najważniejsze elementy prawidłowego rozwoju ruchowego dziecka w pierwszym roku życia oraz cechy i zachowania, które mogą budzić niepokój. Należy pamiętać, że ważną cechą prawidłowego rozwoju ruchowego dziecka jest różnorodność. To, że dany element budzący niepokój pojawi się raz lub pojawia się czasami nie jest jeszcze powodem do niepokoju- stanowi swego rodzaju repertuar różnorodności ruchowej danego dziecka. Jeśli natomiast przeważają nieprawidłowe aktywności, lub jeśli prawidłowe występują bardzo rzadko, jest to wskazaniem do konsultacji z fizjoterapeutą.
NOWORODEK
- Dominuje zgięcie całego ciała – kontynuacja pozycji płodowej
- Podejmuje próby przekładania głowy z jednej strony na drugą
- Dłonie są zaciśnięte w pięść- kciuk jest schowany do środka
- Występowanie wrodzonych odruchów – np. Odruch Moro
- Zgięcie we wszystkich stawach rąk i nóg
Prawidłowa postawa ciała podczas próby unoszenia głowy u noworodka
Nieprawidłowa postawa ciała podczas próby unoszenia głowy u noworodka
Co może budzić niepokój?
- Podnoszenie głowy poprzez nadmierny wyprost w odcinku szyjnym i piersiowym kręgosłupa- odginanie głowy
- Częste wyginanie całego ciała, „prężenie się”- nadmierna praca mięśni grzbietu
- Kurczowe uginanie rąk i nóg w leżeniu na plecach- częste i niezależne od potrzeb fizjologicznych
- Ubogi repertuar ruchów- niewiele ruchów w leżeniu na plecach kiedy dziecko jest obudzone
- Częsty nadmierny wyprost kończyn dolnych z obciągniętymi palcami stóp.
UMIEJĘTNOŚCI W I KWARTALE ŻYCIA
- Odwracanie głowy na boki – 2 m.ż.
- Zatrzymywanie głowy w linii środkowej – 2-3 m.ż.
- Unoszenie głowy w leżeniu na brzuchu- 3 m.ż.
- Obniżona obręcz barkowa- pokazuje się szyja – 3 m.ż.
- Podpór na przedramionach- 3 m.ż.
- Łączenie rąk w linii środkowej ciała (w leżeniu na plecach)- symetria – 3 m.ż.
Prawidłowy podpór na przedramionach Łączenie rąk i nóg w linii środkowej ciała
Co może budzić niepokój?
- Asymetria
- Zwiększona aktywność wyprostna w tułowiu i szyi (odginanie się, prężenie)
- Kciuk stale zaciśnięty wewnątrz dłoni
- Nieaktywny podpór – tułów jest „zwieszony” na barkach
- Nadmierny wyprost w kończynach dolnych
UMIEJĘTNOŚCI W II KWARTALE ŻYCIA
- Sięga rękami do kolan – 4 m.ż., stóp, wkłada stopy do ust- 5 m.ż.
- W leżeniu na brzuchu wysoko unosi głowę i wysuwa łokcie przed linię barków- 4 m.ż.
- W leżeniu na brzuchu nogi mogą być proste w kolanach, miednica leży na podłożu
- Przetacza się na brzuch z leżenia na plecach – ruch inicjowany przez biodro – 5 m.ż.
- „Pływanie” – 5 m.ż.
- Wysoki podpór na dłoniach – 6 m.ż.
- Przetacza się na plecy z leżenia na brzuchu – 6 m.ż.
- Pełza do tyłu- 6 m.ż
Sięganie rękami, łączenie ich w linii środkowej ciała
Sięganie do kolan, stóp, władanie stóp do ust
Pływanie
Aktywny, wysoki podpór na dłoniach
II KWARTAŁ ŻYCIA- CO MOŻE BUDZIĆ NIEPOKÓJ?
- Unoszenie głowy bez wydłużenia szyi
- Stale zaciśnięte dłonie
- Miednica nie przylega do podłoża
- Przetaczanie z odgięciem głowy i tułowia
- Przetaczanie bez unoszenia głowy
- Brak sięgania rękami
- Nogi stale opuszczone na podłożu
- Częste odginanie ciała do tyłu
UMIEJĘTNOŚCI W III KWARTALE ŻYCIA
- Obraca się wokół osi pępka- tzw. „pivoty”- 7 m.ż
- Pełza do przodu – 7 m.ż.
- Siada trzymając się podpory np. wózka- 7 m.ż.
- Siada z podporem rąk z przodu- 7 m.ż.
- Pozycja „niedźwiadka” – 8 m.ż.
- Początki czworaków – buja się do przodu i do tyłu – 8 m.ż.
- Swobodnie siedzi bawiąc się rękami – 8 m.ż.
- Przemieszcza się w pozycji „niedźwiadka” – 9 m.ż.
- Klęczy na dwóch nogach- 9 m.ż
Początki czworaków
Pozycja „niedźwiadka”
III KWARTAŁ- CO MOŻE BUDZIĆ NIEPOKÓJ?
- Brak czworakowania
- Siad w kształcie litery W- pośladki między piętami
- Nieaktywny siad- okrągłe plecy, trudności z utrzymaniem się w pozycji siedzącej lub z manipulowaniem rękami
- Nieprawidłowe ułożenie rąk i nóg w pozycji czworaczej
- Czworakowanie z nieprawidłowym ustawieniem stóp
UMIEJĘTNOŚCI W IV KWARTALE ŻYCIA
- Chodzi bokiem trzymając się mebli
- Chodzi przodem do kierunku ruchu trzymając się jedną ręką mebli
- Trzymając się sięga po zabawki znajdujące się na podłodze- robi przysiad
- Stawia pierwsze samodzielne kroki – szeroko rozstawione stopy, szpotawe kolana, koślawe ustawienie stóp- DZIECKO SAMODZIELNIE PODJEMUJE CHODZENIE DO 18 MIESIĄCA ŻYCIA
NAUKA CHODU- CO MOŻE BUDZIĆ NIEPOKÓJ?
- Chodzenie tylko na palcach przez dłuższy czas
- Bardzo szeroka płaszczyzna podparcia przez dłuższy czas
- Przeprosty w stawach kolanowych
- Chodzenie tylko kiedy dziecko jest podtrzymywane przez rodzica- przez dłuższy czas.
Dorota Religa, Fizjoterapeutka, Szpital Specjalistyczny im. Św. Rodziny
Wszystkie ryciny pochodzą z książki: Maryja M., Gogola A. Edukacja sensomotoryczna niemowląt, 2005 AWF Katowice
