Opr.: mgr inż. Emilia Marud, dietetyk Naturhouse
Problemy z płodnością dotyczą coraz większej liczby osób. Dotykają one zarówno kobiet jak i mężczyzn. Oczywiście przyczyn niepłodności jest wiele, ale czy wiesz, że prawidłowo zbilansowana dieta zwiększa prawdopodobieństwo zajścia w ciążę nawet o 69%.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała niepłodność za chorobę społeczną dotykającą 13-17% par. Płodność jest zjawiskiem bardzo złożonym, na który wpływa wiele czynników, między innymi: masa ciała, sposób żywienia, ilość przyjmowanych witamin i minerałów, spożycie alkoholu oraz kofeiny, palenie tytoniu, stany chorobowa czy zaburzenia hormonalne. Badania naukowe wskazują na silną korelację między żywieniem a płodnością, dlatego odpowiednio zbilansowana i indywidualnie dostosowana dieta istotnie zwiększa szanse poczęcia dziecka.
Po pierwsze prawidłowa masa ciała
W coraz większej liczbie doniesień naukowych możemy przeczytać o negatywnym wpływie nieprawidłowej masy ciała kobiet i mężczyzn na zdolności prokreacyjne. Zarówno nadwaga jak i niedowaga związane są ze zmianami hormonalnymi i metabolicznymi, które prowadzą do zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Wykazano, że każde zwiększenie wskaźnika BMI o jedną jednostkę związane jest z 6-procentowym zmniejszeniem wydzielenia hormonu wzrostu, odpowiedzialnego za prawidłowe działanie hormonów płciowych, związanych dalej z produkcją plemników i komórek jajowych. Otyłe kobiety z BMI powyżej 30 kg/m² są 2-krotnie bardziej narażone na niepłodność z powodu zaburzeń owulacji. Nadmiar kilogramów stanowi problem nie tylko dla kobiet starających się o dziecko, to również poważne zagrożenie dla rozwijającego się płodu. U kobiet z podwyższoną wartością BMI (>25kg/m²) istnieje większe ryzyko samoistnego poronienia. Matczyna otyłość związana jest z większym ryzykiem powikłań w czasie ciąży, prowadzi nawet do większej liczby zgonów matki i dziecka w porównaniu z matkami o prawidłowej wadze. Zmniejszenie masy ciała już o 5% może powodować normalizację cyklu menstruacyjnego oraz prawidłowy przebieg ciąży. Również u kobiet ze zbyt niskim wskaźnikiem BMI (<18kg/m²) mogą pojawić się zaburzenia menstruacji, a co za tym idzie, trudności z zajściem w ciążę. Wskazuje to na ogromne znaczenie racjonalnego żywienia i zachowania prawidłowej masy ciała zarówno kobiet jak i mężczyzn starających się o potomstwo. Dlatego przede wszystkim zadbajmy o prawidłową wagę, nie ze względów kosmetycznych, ale przede wszystkim zdrowotnych.
Produkty, które szczególnie wpływają na płodność.
Źródło: naturhouse-polska.pl
Co powinna zawierać dieta osób starających się o powiększenie rodziny?
Odpowiednie białko
Badania wykazują, że w diecie sprzyjającej płodności białka pochodzenia roślinnego powinny stanowić większą pulę ogólnie spożywanych białek w ciągu dnia. Zamiana 5% energii pochodzącej z białek zwierzęcych na białko roślinne wiąże się z 50-procentowym obniżeniem ryzyka niepłodności z powodu zaburzeń owulacji. Związane jest to z mniejszym wydzieleniem insuliny po spożyciu białka roślinnego, a także większej wrażliwości na jej działanie. Uważa się również, że białko roślinne odgrywają dużą rolę w leczeniu zespołu policystycznych jajników, który często wiąże się z zaburzeniami owulacji. Dlatego kobiety starające się o dziecko powinny wybierać roślinne produkty białkowe takie jak: nasiona roślin strączkowych (soja, cieciorka, fasola, bób, soczewica, groch), produkty zbożowe (pieczywo, kasza, makaron razowy, ryż brązowy), orzechy. Z kolei jeśli sięgamy po białko zwierzęce, powinny to być pełnotłuste produkty mleczne. Dowiedziono bowiem, że odtłuszczone produkty mleczne zaburzają gospodarkę hormonalna kobiet. Produktu te zawierają mniejszą ilość witaminy D, która jest związkiem steroidowym wpływającym na płodność, charakteryzują się mniejszą zawartością estrogenów i progesteronu, a zwiększoną zawartością męskich hormonów zaburzających owulację. Zmiany te spowodowane są ekstrakcją tłuszczu z mleka podczas procesy technologicznego. Bostońskie badania wykazują, iż pełnotłuste produkty mleczne zmniejszają ryzyko niepłodności związanej z zaburzeniami owulacyjnymi aż o 20%, gdzie ich odtłuszczone odpowiedniki zwiększają to ryzyko o 10%. Należy jednak pamiętać, że takie produkty są dużo bardziej kaloryczne oraz mają udowodnione niekorzystne działanie na stężenie cholesterolu frakcji LDL, dlatego kobiety planujące zajście w ciąże powinny spożywać nie więcej niż jedną porcję pełnotłustych produktów mlecznych dziennie, takich jak: tłuste mleko, twarogi, jogurty, śmietana.
Zdrowe tłuszcze
Pozytywny wpływ na zmniejszenie niepłodności udowodniono jednonienasyconym kwasom tłuszczowym, które według naukowców przyczyniają się do obniżenia zaburzeń owulacji. Znajdziemy je głównie w olejach roślinnych takich jak oliwa z oliwek czy olej rzepakowy. Dieta przyszłych mam powinna być również bogata w kwasy tłuszczowe omega-3. Badania wykazują, że kobiety spożywające większą ilość tych tłuszczy, charakteryzują się mniejszym ryzykiem wystąpienia endometriozy (jednej z przyczyn niepłodności). Produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3 to przede wszystkim tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, sardynki, śledzie, halibut). Jednocześnie bardzo ważną kwestią jest unikanie izomerów trans kwasów tłuszczowych występujących w takich produktach jak: twarde margaryny, czekolada, batony, przemysłowo wytworzone ciasta i ciasteczka, zupy w proszku, frytki, chipsy, żywność typu fast-food. Zwiększenie spożycie tych tłuszczy odpowiadające 2% energii (zamiast wielonienasyconych kwasów tłuszczowych) powoduje wzrost ryzyka niepłodności nawet o 76%. Należy zatem zadbać o odpowiednią podaż zdrowych tłuszczy jednocześnie unikając „śmieciowego jedzenia” oraz gotowych, wysoko przetworzonych produktów.
Produkty o niskim IG
Istotne jest również spożycie odpowiedniej jakości i ilości węglowodanów, gdyż ich nadmiar może zakłócić równowagę hormonalną, prowadząc do problemów związanych z płodnością. Zbyt duża ilość cukrów prostych, alkoholu czy węglowodanów rafinowanych w diecie powoduje zwiększenie wydzielania insuliny do krwi oraz zwiększoną produkcję androgenów przez jajniki, co prowadzi do zaburzeń hormonalnych, a w konsekwencji do niepłodności. Najbardziej niekorzystny wpływ na płodność mają produkty o wysokim IG (słodzone płatki śniadaniowe, biały ryż, ziemniaki, białe pieczywo, słodycze). W diecie kobiet mających problem z zajściem w ciąże powinny przeważać produkty o niskim indeksie glikemicznym takie jak: grube kasze, ryż brązowy, makaron razowy, pieczywo z mąki grubego przemiału, oraz warzywa. Takie produkty powodują mniejsze wydzielenie insuliny, regulują poziom glukozy we krwi, co z czasem może poprawić płodność oraz parametry endokrynologiczne.
Witaminy
Bardzo ważna dla osób starających się o potomstwo jest odpowiednia ilość witamin i minerałów. Badania wykazują, że nie niektóre z nich w sposób szczególny wpływają na płodność. Należą do nich: kwas foliowy, żelazo, cynk, selen, magnez, witamina E, C, A oraz B6 i B12.
Kwas foliowy– wpływa na rozwój układu nerwowego u płodu oraz zapobiega jego wadom, w tym rozszczepu kręgosłupa i bezmózgowia. Produkty bogate w kwas foliowy to warzywa zielone: sałata, szpinak, kapusta, natka pietruszki, brokuły, brukselka, szparagi, kalafior. Produkty te nie zastąpią jednak wymaganej suplementacj ponieważ foliany są nietrwałe, w trakcie gotowania i pieczenia ich straty sięgają 50-90%, a przyswajalność z pożywienia sięga jedynie 50%. Suplementacja kwasem foliowym zalecana jest na 6 tygodni przed planowanym poczęciem.
Żelazo – konieczny do prawidłowego rozwoju zarodka oraz komórki jajkowej, zapobiega anemii oraz podnosi odporność organizmu. Niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza związana jest z większym ryzykiem przedwczesnego porodu i niską masą urodzeniową. Badania wykazują, że w leczeniu niepłodności lepsze efekty daje stosowanie żelaza niehemowego pochodzące z pełnoziarnistych produktów zbożowych, roślin strączkowych, orzechów oraz niektórych warzyw takich jak: natka pietruszki, szpinak, por, brokuły.
Cynk – szczególnie ważny dla męskiej płodności, bierze udział w metabolizmie hormonów, wytwarzaniu nasienia oraz wpływa na żywotność plemników. Źródłem cynku są produkty zbożowe, ryby, mięso oraz nasiona roślin strączkowych.
Magnez – niedobór związany jest z niedoborem progesteronu, w związku z tym wpływa na płodność, niedobór może powodować przedwczesne poronienia. Produkty bogate w magnez to między innymi: pestki dyni, otręby pszenne, kakao, migdały, kasza gryczana, gorzka czekolada.
Witamina E – (witamina płodności) – niedobór związany jest z niskim stężeniem hormonu gonadotropowego, powodując zaburzenia ciąży, poronienia a także samoistne obumieranie płodu u kobiet, u mężczyzn natomiast zwyrodnienia plemników. Witamina E występuje w olejach roślinnych, orzechach laskowych, żółtkach jaja, szpinaku, natce pietruszki oraz sałacie.
Witaminy z grupy B – wit B6 odpowiedzialna jest za utrzymanie odpowiedniego stężenia progesteronu we krwi. Witamina B12 niezbędna jest z kolei do wytwarzania komórek w organizmie, razem z kwasem foliowym bierze udział w syntezie DNA, a jej niedobory w diecie kobiet mogą być przyczyną niepłodności i nawracających poronień.
_______________________________________________________________________________________
mgr inż. Emilia Marud – dietetyk Naturhouse, absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, kierunku Technologia Żywności i Żywienie Człowieka, członek Polskiego Stowarzyszenia Dietetyków, uczestniczka wielu konferencji oraz zjazdów naukowych
Piśmiennictwo:
Hajduk M. „Wpływ masy ciała na płodność u kobiet”. Healthy Lifestyle, Warszawa 2012.
Hajduk M. „Wpływ wybranych składników pokarmowych na funkcjonowanie układu rozrodczego u kobiet” Healthy Lifestyle, Warszawa 2013.
Urbanik A. „Żywieniowe wspomaganie płodności”
