Poradnik dla rodziców z zakresu wiedzy na temat SARS-CoV-2

SARS-CoV-2 – wstęp

Jest to wirus, który aktualnie spędza sen z powiek medykom oraz przynosi wiele stresu ludziom w codziennym życiu. W mediach i prasie jest przedstawiany jako główny wróg osób starszych i schorowanych. Jednak bardzo niewiele informacji na jego temat pojawia się w kontekście dzieci. Jako osoby pracujące z pacjentami pediatrycznymi, postanowiłyśmy na podstawie analizy przeprowadzonych do tej pory badań naukowych oraz naszego doświadczenia zawodowego zebrać  informacje i w przystępny sposób je Państwu przedstawić.

Z uwagi na to, że na początku pandemii dość szybko odizolowano dzieci, dostępne dane są oparte na obserwacjach niewielkich grup małych pacjentów, niemniej zebrane publikacje naukowe polskie i zagraniczne, pozwalają na całościowe przedstawienie tego problematycznego tematu.

Wirusy mogą występować w różnych typach (tak jak ludzie są różnych ras). Ponadto tworzą rodziny, gdyż z uwagi na ich budowę są w pewien sposób do siebie podobne. Jako przykład podamy wirusa grypy- może być on typu A lub B – oba typy mają podobną budowę, mogą powodować te same objawy, jednak przechorowanie jednego typu grypy (A) nie daje odporności na drugi (B).

Wirus SARS-CoV-2 pochodzi z rodziny koronawirusów – tej samej, z której pochodził wirus SARS-CoV, który wywołał epidemię w latach 2002-2003. Wirus ten przenosi się drogą wziewną, przede wszystkim kropelkową, ale prawdopodobnie także powietrzną (szczególnie przy procedurach medycznych związanych z powstawaniem aerozolu, np. w trakcie inhalacji) oraz drogą bezpośrednich kontaktów. Zakaźna jest przede wszystkim wydzielina z dróg oddechowych. Wirus może znajdować się również w kale, moczu, łzach i nasieniu. Na początku choroby wirus może być również obecny we krwi, jednak dotychczas nie stwierdzono zakażenia drogą krwiopochodną.

 

Ramy czasowe 

• Zakaźność, czyli zdolność wirusa do zakażania. W przypadku SARS-CoV-2 nie jest jednoznacznie określona.

Wiemy, że materiał genetyczny wirusa w drogach oddechowych jest wykrywalny przeciętnie przez 20 dni, ale może utrzymywać się nawet powyżej jednego miesiąca. Jednak z badań naukowców wynika, że samo wykrycie RNA SARS-CoV-2 nie jest równoznaczne z zakaźnością.

Jak w przypadku większości infekcji wirusowych wydalanie wirusa jest największe najprawdopodobniej tuż przed wystąpieniem objawów klinicznych i w pierwszych dniach choroby. W przypadku SARS-CoV-2 są to 3 dni przed wystąpieniem objawów oraz pierwsze siedem dni choroby, po czym maleje.

Pamiętajmy, że nie każda osoba, która ,,otrzyma” w ramach kontaktu z osobą chorą wirusa, sama będzie dla niego gospodarzem i rozwinie objawy. Z obserwacji bowiem wynika, że nie wszyscy, mieszkający z osobą dodatnią, rozwijają objawy. Jest wiele teorii na temat tego, dlaczego tak się dzieje, niemniej żadna nie została potwierdzona.

• Okres wylęgania,  czyli czas od wniknięcia wirusa do organizmu do pojawienia się ewidentnych objawów, określono na 2-14 dni (przeciętnie 5 dni)
• Czas trwania choroby
  • u osób objawowych za granicę wyznacza się minimum 10 dni od zachorowania i dodatkowo 3 dni bez objawów klinicznych choroby
  • u osób bezobjawowych – 10 dni od dodatniego wyniku badania w kierunku SARS-CoV-2

 

Grupy ryzyka

Przeprowadzone badania naukowe pozwoliły wyodrębnić grupy dzieci narażone na cięższy przebieg zakażenia wirusem SARS-CoV-2. To głównie osoby z chorobami współistniejącymi (termin ten oznacza występowanie u jednego dziecka dwóch lub więcej schorzeń jednocześnie). Należą do nich dzieci chorujące na: przewlekłe choroby płuc (np. astma, dysplazja oskrzelowo-płucna, mukowiscydoza), nowotwory złośliwe (białaczki, chłoniaki, guzy lite), zaburzenia neurologiczne (padaczka, porażenie mózgowe), wrodzone wady serca, płuc czy dróg oddechowych,  anomalie chromosomalne, przewlekłą chorobę nerek i serca, niedobór odporności, wrodzoną neutropenię, dziedziczne choroby metaboliczne, cukrzycę. Nie będziemy wyjaśniać, co oznaczają poszczególne jednostki chorobowe (Mamy dzieci chorujących na nie będą w stanie je rozpoznać). Dodatkowo do tej grupy należą również dzieci: przyjmujące długotrwale leki immunosupresyjne, po chemioterapii, przeszczepie komórek macierzystych lub narządu oraz niedożywione, jak i otyłe. Do czynników tych zaliczono także  młodszy wiek (szczególnie niemowlęta poniżej 3 miesiąca życia).

Wiąże się to z częstszą koniecznością hospitalizacji takich pacjentów po wykryciu zakażenia wirusem. Ma to na celu choćby  profilaktyczną obserwację dziecka, by określić jego stan i przebieg choroby, jak i pozwala, gdy to konieczne, na wdrożenie odpowiedniego leczenia, dostępnego tylko w warunkach szpitalnych.

 

Objawy u dzieci

Najwięcej pytań dotyczy objawów u dziecka oraz tego w jaki sposób będzie przebiegać choroba. Objawy pojawiają się 2-14 dni po kontakcie, średnio między 3. a 7. dniem. Dzieci wracają do zdrowia średnio po 1-2 tygodniach (ok. 10 dni). COVID-19 przebiega u 90% dzieci głównie bezobjawowo lub łagodnie/umiarkowanie, choć występują również (w niewielkiej ilości) przypadki ciężkie i bardzo poważne.

Do najczęstszych objawów należy gorączka i suchy kaszel. Ponadto obserwuje się również inne objawy ze strony układu oddechowego – głównie w postaci ostrej infekcji górnych dróg oddechowych, czyli katar, zaczerwienienie, obrzęk błony śluzowej nosa, zaczerwienienie i ból gardła. Według badań ww. objawy nie są jednak charakterystyczne i nie należy zapominać, w razie ich wystąpienia, o innych chorobach wieku dziecięcego.

Wracając do objawów – utratę węchu i smaku obserwuje się rzadziej niż u dorosłych (głównie u dzieci starszych – 11 lat i więcej; Dlaczego? Ponieważ wg badań młodsze dzieci po prostu nie zgłaszają tego faktu). Ponadto zaobserwowano objawy nieżytowo-jelitowe, tj. bóle brzucha, biegunki, nudności/wymioty. Inne to zmęczenie, ból całej głowy, mięśni, duszność (niżej opisujemy, jak dokładnie się objawia i na co zwracamy uwagę), drażliwość, nerwowość, napady złości oraz zmiany skórne.

U noworodków z kolei infekcja przebiega bezobjawowo lub obserwowano gorszy apetyt, niepokój.

Rokowanie u dzieci jest zatem bardzo dobre i powrót do pełnego zdrowia jest obserwowany w większości przypadków. Należy również pamiętać, że objawy u dzieci znacznie różnią się od przypadków dorosłych.

Zadacie Państwo pytanie: „Dlaczego większość dzieci przechodzi tę infekcję łagodnie?”. Naukowcy tłumaczą to szczepieniami, które pomagają organizmowi w tworzeniu ochronnej odpowiedzi  immunologicznej (czyli armii do walki z koronawirusem). Ponadto, układ odpornościowy dzieci  (układ biorący udział w zwalczaniu infekcji) ciągle się rozwija. Jako trzeci argument podaje się częste narażenie na wirusy w dzieciństwie, które mogło spowodować, że doszło już do reakcji krzyżowej z wirusem SARS-CoV-2 (tzn. dziecko po wcześniejszym kontakcie z innym wirusem zdobyło już jakąś odporność na wirusa SARS-CoV-2).

Pamiętajmy, że nawet łagodny przebieg choroby wymaga izolacji, nie tylko ze względu na to, że dziecko zaraża innych, ale dlatego, że podczas infekcji może być osłabiony. Dziecko może więc ulec nadkażeniu innym patogenem i rozwinąć ciężką postać choroby np. zapalenie płuc. Ta informacja dotyczy nie tylko SARS-CoV-2, ale wszelkich infekcji wirusowych u dzieci.

 

Powikłania COVID-19 – Wieloukładowy zespół zapalny  (PIMS-TS; MIC-S)

Co do powikłań COVID-19 u dzieci potrzeba dłuższych obserwacji do ich dokładnego określenia. Jednak w czasie pandemii zaobserwowano u zakażonych dzieci nową jednostkę chorobową, zwaną wieloukładowym zespołem zapalnym związanym z SARS-CoV-2 (określaną w skrócie MIC-S/PIMS-TS). Dane na temat tego schorzenia są jeszcze niepełne. Obserwacje pokazują, że pojawia się ok. 2-4 tygodni po przechorowaniu. W Polsce odnotowano ok. 40 przypadków i dotyczyły głównie dzieci starszych. Część przypadków ma łagodny przebieg, u części stan może być ciężki.

Objawy podobne są do znanej choroby Kawasaki czy innych chorób zapalnych wieku dziecięcego. Obejmują wysoką gorączkę, wysypkę, zapalenie spojówek, ból kończyn, obrzęk szyi, rąk i stóp, zmiany w obrębie błon śluzowych jamy ustnej, ból brzucha, biegunkę, wymioty. występują także objawy oddechowe – kaszel, duszność, zapalenie płuc aż do stanu, w którym płuca nie mogą pracować prawidłowo. U niektórych dzieci rozwinęły się tętniaki tętnic wieńcowych (czyli poszerzenia naczyń dostarczających tlen do serca). Ponadto choroba powoduje zapalenie mięśnia sercowego, uszkodzenie serca, nerek.

Taki stan dziecka wymaga hospitalizacji i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

 

Na jakie objawy u swojego dziecka zwracamy uwagę? Które są niepokojące?

Objawy z układu oddechowego:

Duszność – to stan kiedy dziecko ma trudności z oddychaniem. Starsze dziecko samo nas zaalarmuje, że ma kłopoty w nabraniem oddechu i przyjmie pozycję siedzącą, która ułatwi mu oddychanie. W przypadku malucha musimy pozostawać bardziej czujni – zwracamy uwagę na ruch skrzydełkami nosa, zapadanie mięśni między żebrami (tzw. zaciąganie), intensywne ruchy brzucha oraz zaciąganie wcięcia nad mostkiem.  Dziecko powinniśmy spionizować, aby ułatwić oddychanie. Zapewnić dostęp świeżego powietrza i policzyć oddechy na minutę.

 

Z układu pokarmowego:

Wymioty i biegunka – oba te stany mogą prowadzić do odwodnienia. Warto obserwować stan dziecka: ile wypija płynów na dobę, czy nie wymiotuje po każdej próbie pojenia, czy moczy pieluchy, ile razy dziennie oddaje mocz. Zaniepokoić powinien nas spadek elastyczności skóry, biały obłożony język i błony śluzowe w jamie ustnej, zapadnięte gałki oczne, bladość opuszków palców i tzw. opóźniony powrót kapilarny, czyli sytuacja, gdy po uciśnięciu paznokcia jego ponowne zaróżowienie następuje po czasie powyżej 2-3 sekund.

Dziecko powinno po każdych wymiotach/luźnym stolcu wypijać dodatkowe ilości wody, około 5-10 ml/kg swojej masy ciała, poza podstawowym zapotrzebowaniem.

 

Z układu nerwowego:

U niektórych, mniejszych pacjentów wysoka gorączka może doprowadzić do drgawek gorączkowych, co dla rodziców jest bardzo stresującym obrazem. Pamiętajmy, aby obniżać gorączkę (tj. temperatura powyżej 38,5 stopni lub szybciej, gdy ,,nie podoba” Wam się dziecko lub wcześniej miało już rozpoznane drgawki gorączkowe) dostępnymi metodami – preparatami paracetamolu i ibuprofenu oraz fizykalnym schładzaniem (poradnik na temat gorączki na stronie Mobilnego Pediatry i Doktor Pandy –  https://www.facebook.com/PediatraDagmaraSmektalaWizytyDomowePoznan/posts/1709283672580459 ). Jeżeli wystąpią u dziecka drgawki, szybko kontaktujemy się z zespołem ratownictwa medycznego oraz nadal fizykalnie schładzamy malucha. Możemy również przeciwgorączkowo podać preparaty doodbytnicze. Do przyjazdu zespołu kontrolujemy temperaturę ciała. Pamiętajmy, żeby odnotować godzinę rozpoczęcia drgawek i ich zakończenia, to bardzo pomoże w dalszej diagnostyce i wykluczeniu innych przyczyn drgawek.

Niepokojące są wszelkie nagłe utraty przytomności, zaburzenia chodu –  nagłe utykanie, zmiana toru chodu (np. dziecko chodzi jak kaczka) albo gdy dziecko, które wcześniej kontrolowało chodzenie, zaczyna się potykać.

Nieprzemijający ból głowy – bez poprawy po lekach przeciwbólowych, nadwrażliwość skórna (ból i niepokój u malucha przy dotyku po zbiciu gorączki). Dodatkowo nadwrażliwość na światło, zasłanianie oczu, zgłaszany ból oczu.

Bóle w klatce piersiowej, kłucie, trudności z nabraniem wdechu z powodu bólu.

Gorączka, niereagująca na leki lub taka, która nie ulega spadkowi po trzech dobach infekcji.

Wszystkie powyższe stany wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.

 

Z którymi objawami możemy poradzić sobie sami w domu i w jaki sposób? Leczenie domowe

Z układu oddechowego:

W przypadku wodnistego kataru dbamy o oczyszczanie nosa i odciąganie wydzieliny (najlepiej stosować urządzenia elektryczne). Do czyszczenia możemy zastosować sól fizjologiczną. W przypadku gęstego kataru wkrapiamy sól hipertoniczną, która wzmaga produkcję wydzieliny, ale dzięki temu rozrzedza ją i ułatwia odciąganie. Po konsultacji z lekarzem możemy włączyć preparaty obkurczające błonę śluzową nosa.

Kaszel może być suchy, męczący, wówczas staramy się stosować preparaty nawilżające błonę śluzową gardła i tzw. powlekające albo ewentualnie, po konsultacji lekarskiej, preparaty przeciwkaszlowe. W przypadku kaszlu mokrego stosujemy preparaty wykrztuśne (tylko do godziny 16.00), mogą być na bazie bluszczu pospolitego i ambroksolu, acetylocysteiny.

W sytuacji infekcji o podłożu COVID rezygnujemy z inhalacji, jeżeli reszta domowników jest zdrowa, ponieważ w takim leczeniu dodatkowo rozpylamy wirusa w powietrzu. W leczeniu zapaleń oskrzeli, po konsultacji lekarskiej, mogą być włączane preparaty salbutamolu (Ventolin), leku rozszerzającego oskrzela, ale raczej staramy się stosować je przy użyciu tzw. tuby. Rodzice nie powinni nigdy samodzielnie włączać do leczenia preparatów sterydów (np. Nebbud, Benodil, Pulmicort), szczególnie w przypadku COVID-19. Preparaty sterydowe są zarezerwowane dla dzieci z ewidentnym rozpoznaniem astmy i stale je przyjmujących lub w zaostrzeniach swojej choroby podstawowej.

Z układu pokarmowego:

Jeżeli wymioty i biegunka nie spowodowały jeszcze u dziecka objawów odwodnienia, powinniśmy starać się dopajać dziecko przez całą dobę. Pamiętajmy, dzieci do 10 kg wymagają 100 ml płynów na każdy kilogram swojej masy ciała, dzieci między 10 a 20 kg 1000 ml + 50 ml na każdy kilogram swojej masy ciała, a dzieci powyżej 20 kg – 1500 ml + 20 ml na każdy kilogram swojej masy ciała. Dodatkowo po każdym epizodzie biegunki podajemy płyny w ilości 5-10 ml/kg masy ciała dziecka, aby uzupełnić podstawowe zapotrzebowanie. Płyny podajemy powoli, nie pozwalamy pić dziecku łapczywie. Powinny być one chłodne. Staramy się, aby to była woda, ewentualnie herbata (nie soki, napoje gazowane, smakowe).

Dodatkowo możemy podać elektrolity (nigdy w tym samym kubku co woda – dziecko się zniechęci; raczej w strzykawce, jak lek) oraz preparaty probiotyków, aby uzupełnić florę przewodu pokarmowego. W fazie ostrych objawów unikamy w diecie produktów tłustych bądź nabiału, ponieważ nasilają one wymioty i biegunkę.

Gorączka

Temperaturę zbijamy przy wzroście powyżej 38,5 stopnia (lub wcześniej, gdy dziecko jest ospałe, nie pije). Możemy podawać naprzemiennie preparaty paracetamolu i ibuprofenu oraz stosować metody fizykalne – dawkowanie opisane w artykule na stronie Mobilny Pediatra https://www.facebook.com/PediatraDagmaraSmektalaWizytyDomowePoznan/posts/1709283672580459

 

Kiedy wystarczy teleporada, a  kiedy badanie osobiste?

W dobie aktualnej pandemii lekarz powinien zebrać wywiad w formie telefonicznej, aby zminimalizować kontakt. Teleporada jest wystarczająca w przypadku dzieci starszych o łagodnym przebiegu. Każdy przypadek jest indywidualny, ale w początkowej fazie choroby zaleca się leki przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i objawowe. Należy zasygnalizować, co niepokoi nas w stanie dziecka (najlepiej przygotować spis objawów) oraz poinformować lekarza o chorobach współistniejących, jeżeli takowe u dziecka występują.

Objawy, które wymagają pilnej konsultacji osobistej z lekarzem:

• duszność, trudności z oddychaniem, zwiększenie liczby oddechów tzn. tachypnoe (poniżej tabela z normami)
• uporczywy, głęboki kaszel
• drgawki gorączkowe
• bóle w klatce piersiowej
• objawy odwodnienia
• dodatkowo gorączka, nieulegająca obniżeniu po lekach przeciwgorączkowych,  tzn. np. dziecko gorączkuje do 39 stopni i po 20-30 minutach od podania leku nie obserwujemy tendencji spadkowej o około 0,5-1 stopnia
• gorączka u dziecka poniżej 3 m-cy zawsze wymaga hospitalizacji, zaś u dziecka poniżej 2 lat konieczne jest badanie osobiste
• gorączka trwa powyżej 3 dób
• dziecko mimo obniżenia temperatury jest drażliwe, apatyczne, leje się przez ręce
• występuje nadwrażliwość na dotyk, światło, trudności z poruszaniem się
• zmiany skórne o typie wybroczyn

Tabela: Liczba oddechów na minutę w zależności od wieku umożliwiająca rozpoznać tachypnoe

WIEK	LICZBA ODDECHÓW NA MINUTĘ
<2.mż.	>60
2-12.mż.	>50
2-5.rż.	>40
>5.rż.	>30

 

Test na COVID-19 

1. Pojawiały się pytania czy wykonywać test u dziecka? W większości przypadków nie. Dlaczego?

Gdy rodzice są chorzy na COVID-19 i mają dodatni wymaz PCR, zaś  u dziecka pojawią się objawy, wówczas z reguły nie zlecamy testu i przyjmujemy, że dziecko również jest dodatnie.

Dzieci, które trafiają do szpitala mają test wykonywany na miejscu, przy przyjęciu. Natomiast w innych przypadkach o przeprowadzeniu testu decyduje lekarz po osobistym zbadaniu w oparciu o posiadaną wiedzę medyczną oraz stan i objawy u danego pacjenta – wówczas lekarz rodzinny wydaje skierowanie na badanie. O zleceniu testu myślimy również w sytuacji, gdy objawy ma jedynie dziecko, a pozostali członkowie rodziny są bezobjawowi.

Jeżeli z kolei rodzic chce, by takie badanie dziecko miało, a jego wiek pozwala na prawidłowe przeprowadzenie, można je wówczas wykonać.

Pamiętajmy – gdy jedna osoba z rodziny ma wykonywany test, nie zleca się go rutynowo u pozostałych członków rodziny, gdy nie mają objawów.

2. Jakie testy?

Najbardziej miarodajne testy to testy PCR z wydzieliny z nosogardła. Przy wymazie z samego gardła należy pamiętać, by wymazówka nie miała kontaktu ze śliną, co jest ciężkie do wykonania u dziecka. Testy tzw. kasetkowe nie są miarodajne i wymagają potwierdzenia wyniku.

     3. Kiedy i gdzie pobrać wymaz?

Gdy otrzymamy od lekarza rodzinnego numer zlecenia wymazu możemy go zrealizować, najlepiej jak najszybciej. Wykonujemy go w powstałych w tym celu punktach wymazowych mobilnych lub stacjonarnych. Aktualny wykaz takich miejsc znajdziecie pod tym linkiem: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/test-w-mobilnym-punkcie-pobran

Warto sprawdzić, gdzie musimy umówić się wcześniej telefonicznie, a w których miejscach nie ma takiej konieczności.

     4. Jak się przygotować do wymazu?

Zalecane jest, aby przed pobraniem wymazu przez min. 2 godziny: nie przyjmować leków do nosa, nie pić, nie jeść, nie myć zębów, nie płukać jamy ustnej ani nosa.

     5. Jak dowiaduję się o wyniku?

Na wynik czekamy aktualnie od 1-4 dni, w tym czasie mamy nałożoną już automatycznie kwarantannę – nie możemy opuszczać domu. Wynik możemy  sprawdzić w każdej chwili na swoim Internetowym Koncie Pacjenta – polecamy jego założenie na www.pacjent.gov.pl  – jest bezpłatne. Podobnie znajdziemy tam swój status dotyczący nałożonej kwarantanny czy izolacji. Gdy nie mamy takiego Konta, wówczas wynik możemy uzyskać telefonicznie lub na stronie internetowej danego laboratorium. Do wyniku ma również dostęp lekarz POZ.

      6. Kiedy po przechorowaniu test kontrolny?

Należy pamiętać, że PCR wychodzi dodatni nawet do miesiąca po przechorowaniu. Nie są zalecane kontrolne testy.

      7. Jak sprawdzić czy przechorowaliśmy COVID-19?

Możemy zbadać poziom przeciwciał. Mamy dwa rodzaje: IgM (świadczące o aktualnym zakażeniu, pojawiają się około 2-3 tygodnia infekcji) i IgG (które oznaczają przebytą chorobę, obecne ok. 4-6 tygodnia). Dodatni poziom przeciwciał IgG świadczy o przebyciu COVID-19. Oznaczenie ich nie jest badaniem obowiązkowym, a najlepiej wykonać je w 4-6 tygodniu od pierwszych objawów. Utrzymują się one średnio 3 miesiące po ostrej fazie choroby, ale mogą zanikać, szczególnie u dzieci.

 

Izolacja, a kwarantanna

Izolacja obejmuje osoby chore, po uzyskaniu dodatniego testu diagnostycznego na SARS-CoV-2. Nakładana jest na 10 dni automatycznie (jak pisałyśmy wcześniej pacjent sam może sprawdzić wynik swojego testu w Internetowym Koncie Pacjenta). 

Należy umówić się na telewizytę kontrolną u Lekarza Rodzinnego około 8. doby izolacji. Podczas niej:

1. Gdy  pacjent nie zgłasza żadnych objawów (lub lekkie, czyli sporadyczny kaszel, lekkie osłabienie czy brak węchu, smaku) izolacja jest zdejmowana automatycznie  w 10. dobie (wymagane bowiem są 3 dni bez objawów).
2.  Natomiast, jeżeli pacjent ma podczas kontroli nadal nasilone objawy, wówczas lekarz przedłuża izolację o około 3-5 dni (łącznie wtedy 13-15 dni) i zleca ponowną kontrolę – może przedłużyć izolację w razie potrzeby po raz kolejny.

Kwarantanna dotyczy oddzielenia osoby zdrowej, z powodu bezpośredniego kontaktu z potwierdzoną osobą zakażoną. Obejmuje 7 dni i jest nakładana automatycznie na domowników i osoby, które miały bliski kontakt z osobą dodatnią, gdy ta otrzymuje wynik dodatni.  Jest również zdejmowana automatycznie – nie musimy dzwonić do sanepidu! – możemy swój status sprawdzić na swoim Internetowym Koncie Pacjenta .

Ponadto kwarantanna jest nakłada też automatycznie na osobę, która ma zlecony test przez lekarza rodzinnego. Zdejmowana jest automatycznie  na czas przejazdu, celem wykonania testu oraz po otrzymaniu ujemnego wyniku wymazu w ciągu 24 h. Gdy wymaz jest dodatni automatycznie następuje zamiana kwarantanny na izolację oraz nałożona zostaje kwarantanna na osoby z kontaktu. 

WAŻNE! Gdy mieszkamy z osobą dodatnią to nasza kwarantanna trwa 7 dni od ostatniego dnia 10-dniowej izolacji tej osoby, więc sumarycznie 17 dni.

Kontakt z kontaktu nie ma nakładanej już obecnie kwarantanny.

Należy pamiętać – izolację lub kwarantannę dziecka traktujemy jak jego chorobę. Rodzic może otrzymać zasiłek opiekuńczy, jeśli opiekuje się takim dzieckiem do lat 14, dzieckiem z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat lub innym członkiem rodziny. Podstawą do wypłaty zasiłku jest oświadczenie ubezpieczonego o konieczności opieki nad taką osobą przebywającą na kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych.

 

Profilaktyka COVID-19 – czy możemy uchronić dziecko przed zachorowaniem?

Nie ma preparatów o udowodnionej skuteczności chroniących przed zakażeniem wirusem SARS-COV-2.

Wykonane badania naukowe sugerują, że osoby, które miały obniżony poziom witaminy D, gorzej znosiły infekcje wirusem. Dlatego warto zgodnie z wytycznymi przyjmować dawkę suplementacyjną tej witaminy (zalecenia 2018):

– NOWORODKI URODZONE W 33.–36. TYGODNIU CIĄŻY: 400 IU/d od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu karmienia

– 0–6 miesięcy: 400 IU/dobę od pierwszych dni życia niezależnie od sposobu karmienia

– 6–12 miesięcy: 400–600 IU/dobę zależnie od dobowej ilości witaminy D przyjętej z pokarmem

– 1 rok-10 lat u dzieci zdrowych przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10.00 do 15.00 bez kremów z filtrem w okresie od maja do września suplementacja nie jest konieczna, choć wciąż zalecana i bezpieczna; jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w dawce 600–1000 IU/dobę, w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok

– u zdrowych nastolatków 10-19. rok życia przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10.00 do 15.00 bez kremów z filtrem w okresie od maja do września suplementacja nie jest konieczna, choć wciąż zalecana i bezpieczna; jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w dawce 800–2000 IU/dobę, w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.

Dostępne na rynku farmaceutycznym środki, reklamowane jako podnoszące odporność, nie mają żadnych wiarygodnych badań naukowych. Oczywiście możemy się zdecydować na podawanie ich dziecku, ale należy pamiętać, aby czytać skład takich preparatów. Zwykle zawierają duże ilości substancji słodzących, które poza zaburzeniem zbilansowanej diety, mogą prowadzić do biegunki. Podobnie środki oparte na tłuszczach typu tran. Zaś popularna witamina C u osób predysponowanych może prowokować powstawanie kamieni w nerkach.

W walce o prawidłową odporność u siebie i dziecka niezastąpione znaczenie mają: odpowiednia ilość snu i wypoczynku, zdrowa, zbilansowana dieta, racjonalny wysiłek na świeżym powietrzu wyeliminowanie dymu papierosów w otoczeniu (szkodzi również palenie na dworze, w innych pomieszczeniach, ponieważ dym tytoniowy osiada na naszej skórze, włosach i ubraniu – naukowo udowodniono, że dzieci palaczy częściej chorują na zapalenia oskrzeli i mają astmę oskrzelową). Odporność podnoszą również szczepienia- chronimy wtedy organizm przeciw konkretnym infekcjom, np. krztuścowi, ospie, odrze, ale również mobilizujemy układ odpornościowy do produkcji substancji aktywnych w trakcie wnikania patogenów (czyli wirusów, bakterii) do naszego organizmu. Duża ekspozycja i częste infekcje w okresie żłobkowym i wczesnoprzedszkolnym podobnie pomagają budować odporność dziecka. Karmienie mlekiem z piersi również chroni noworodki i niemowlęta w pierwszym okresie ich życia, ponieważ mama wraz z mlekiem przekazuje dziecku swoje przeciwciała (dlatego tak ważne jest szczepienie kobiet ciężarnych przeciw grypie i krztuścowi).

Niewielka ilość badań wskazuje na pozytywne działanie lizatów bakteryjnych, są to tzw. ,,szczepionki doustne” dostępne na receptę w aptekach. Są to martwe fragmenty bakterii, które dostając się drogą pokarmową, mają stymulować organizm do produkcji przeciwciał. Preparaty podaje się zdrowemu dziecku przez 3 kolejne miesiące, 10 dni w danym miesiącu.

 

Szczepienia w czasach pandemii  

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi i zaleceniami, szczepienia powinny być realizowane według kalendarza szczepień (https://szczepienia.pzh.gov.pl/kalendarz-szczepien-2020/). Nie powinniśmy odraczać tego procesu u dzieci zdrowych, ponieważ w dobie pandemii chronią one przed innymi infekcjami i nadkażaniem pacjentów chorujących na COVID-19.

Aktualnie ukazały się nowe badania sugerujące ochronne działanie szczepienia na grypę w przypadku zakażenia COVID-19. Zgodnie z ich wnioskami-  osoby dorosłe (tylko takie oceniano) zaszczepione przeciw grypie łagodniej przechorowały infekcję wywołaną SARS-CoV-2. Te  dane wymagają dalszych badań i obserwacji. Natomiast możemy powiedzieć, że potwierdzonym skutkiem tego szczepienia  jest łagodniejszy przebieg infekcji grypowej. Jest to bardzo pomocne w trakcie diagnostyki COVID-19, którego objawy są niezwykle podobne do grypy.

Co do zagadnienia możliwości szczepień po przebyciu COVID-19. Należy wskazać, że nie ma nowych przeciwwskazań w porównaniu do innych, znanych wcześniej infekcji wirusowych. Szczepimy wówczas, gdy u pacjenta miną objawy oraz ustawowa izolacja, a stan dziecka jest dobry. Jeżeli któryś z domowników przechodzi kwarantannę  również możemy szczepić dziecko, ponieważ korzyść płynąca ze szczepień jest znacznie wyższa niż ich odraczanie.

Każdy pacjent powinien mieć dostęp do realizacji szczepień w sposób bezpieczny, więcej informacji na stronie: https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/szczepienia-w-czasie-pandemii-covid-19/?strona=3#jakie-zasady-bezpieczenstwa-nalezy-zachowac-w-czasie-szczepienia-podczas-pandemii

 

Zasady izolacji dziecka od matki i innych

Przy opracowaniu stanowiska dotyczącego zaleceń izolacji dziecka uwzględniono wiele czynników wpływających zarówno na zdrowie i rozwój noworodka, jak i stan matki zakażonej wirusem SARS- CoV-2. Oddzielenie dziecka wpływa na wiele sfer rozwoju maluszka – fizycznego, psychologicznego oraz zdrowotnego. Wiąże się bowiem ze stresem, niemożnością karmienia mlekiem matki, a co za tym idzie przekazania przeciwciał, budujących jego odporność i zapewniających mu zdrowie w pierwszych miesiącach życia. Pozwala natomiast na jego ochronę przed zakażeniem, gdyż jak pisałyśmy wyżej, noworodki należą do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu choroby. Dla mamy zaś niesie problemy z laktacją, wzrost ryzyka depresji poporodowej, brak więzi z dzieckiem.

Biorąc pod uwagę wszystkie te aspekty, izolacja zalecana jest bezwzględnie w przypadku ciężkiego stanu matki, gdy wymaga ona hospitalizacji, a dziecko jest zdrowe. Natomiast w przypadku lżejszych objawów klinicznych u matki bądź dziecka, decyzja podejmowana jest po rozmowie z rodziną w zależności od sytuacji i uzyskaniu zgody opiekunów prawnych.

Jakie mamy możliwe sytuacje?

1. W przypadku, gdy matka jest zdrowa lub zdrowa przebywa na kwarantannie nie zaleca się izolacji dziecka od mamy czy innych domowników.
2. Gdy matka jest zakażona, ale bezobjawowa lub skąpoobjawowa, a dziecko zdrowe bądź oczekuje na wynik – zaleca się izolację od matki, ale od innych domowników nie – w Polsce przyjęto bardziej restrykcyjne zalecenia niż w UE i USA.
3. Gdy mama jest zakażona, ale bezobjawowa lub skąpoobjawowa, a dziecko również chore – nie izoluje się od matki (zaleca się wspólną izolację), ale od pozostałych domowników tak.
4. Gdy zarówno mama (objawowa)  i dziecko (bez objawów) oczekują na wynik – izolacja dziecka od matki i pozostałych domowników.
5. Gdy mama zakażona (objawowa), a dziecko zdrowe – izolacja do czasu dwóch ujemnych wyników testu mamy – w Polsce zaleca się bowiem postępowanie bardziej restrykcyjne w porównaniu do UE i USA.
6. Gdy mama zakażona, objawowa, a dziecko zakażone, bezobjawowe/objawowe – nie izolujemy od matki, wówczas wspólna izolacja (ale możliwa separacja z powodu konieczności hospitalizacji mamy lub dziecka).

Także możliwości jest wiele i każda sytuacja wymaga indywidualnego podejścia, kierując się najważniejszą kwestią – zdrowiem noworodka.

 

Karmienie piersią w czasach pandemii

Oficjalne stanowiska naukowe jednogłośnie zachęcają do karmienia piersią w dobie pandemii, gdyż niesie ogromne korzyści, tj. przekazywanie z mlekiem matki przeciwciał, które chronią noworodka przed infekcjami przez pierwsze miesiące życia. Zgodnie z zaleceniami, mamy, u których nie stwierdza się wskazań do izolacji od dziecka, mogą karmić swoje dziecko piersią z zachowaniem zasad higieny, tj. mycie rąk przed karmieniem lub dezynfekcja, założenie maseczki (wyrzucamy ją po każdym karmieniu), nie pochylać się blisko dziecka, nie całować. Jeśli natomiast konieczna będzie izolacja matki, zdrowy domownik może podawać dziecku mleko odciągnięte przez mamę. W przypadku mam hospitalizowanych również można podawać odciągniete mleko matki, jeśli jest taka możliwość organizacyjna. Gdy nie ma takiej, wówczas zaleca się podtrzymanie laktacji u matki poprzez odciąganie pokarmu laktatorem średnio 8 razy na dobę.

Należy pamiętać, że zawsze możecie, Drogie Mamy, uzyskać pomoc w postaci konsultacji laktacyjnej online bądź telefonicznie – numery możecie znaleźć na dwóch stronach: http://laktacja.org.pl i http://cnol.kobiety.med.pl/pl. Kiedy korzystać z takiej konsultacji? Gdy macie problemy z przystawieniem, obawy czy dziecko się najada, problemy z zagojeniem brodawek,  ból, zaczerwienienie, obrzmienie piersi z towarzyszącą gorączką, musicie podtrzymać laktację w czasie izolacji oraz w przypadku krztuszenia, niepokoju dziecka podczas ssania.

 

Podsumowanie – Drodzy Rodzice 🙂 

Jak wszyscy wiemy pandemia SARS-CoV-2 trwa nadal i nie jesteśmy w stanie przewidzieć kiedy się zakończy i jak w dalszym czasie się rozwinie. Wobec dzieci również nie pozostała ona obojętna. Na szczęście większość z nich przechodzi COVID-19 bezobjawowo bądź lekko/umiarkowanie. Mimo to dzieci również zakażają innych. Z tego względu, Drodzy Rodzice, pamiętajcie, by ograniczyć kontakty z innymi osobami (szczególnie dziadkami czy osobami z innymi chorobami), nauczyć dzieci dezynfekować ręce, a starsze nosić maseczkę, co znacznie ograniczy rozprzestrzenianie wirusa.  Również dla rozwoju psychoruchowego zadbajcie o spacery, ruch, ale w miejscach, gdzie możemy zachować dystans, na świeżym powietrzu. Rozmawiajcie również ze swoimi Pociechami: co to jest pandemia, tłumaczcie dlaczego teraz inaczej wygląda funkcjonowanie wielu rzeczy wokół nich – pomoże im to zaakceptować zmiany i zachowywać zasady higieny razem z Wami. Zadbajmy również o kontakt online z rówieśnikami i najbliższymi. Wykorzystajcie go na stworzenie bliskiej więzi ze swoimi Pociechami, bo najważniejsze to mieć w Rodzicu Prawdziwego Przyjaciela.

 

Trzymajcie się zdrowo!

Mobilny Pediatra i  Doktor Panda

 

Autorzy: pediatra Dagmara Smektała- Smakulska, lekarz Ewa Kubik

 

Niniejszy artykuł stanowi utwór w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jego rozpowszechnianie i kopiowanie dozwolone jest jedynie na zasadach określonych w wyżej wskazanej ustawie oraz pozostałych przepisach powszechnie obowiązującego prawa.

 

Bibliografia:

1. https://obgyn.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/uog.22088
2. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/apa.15270
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7262020/
4. https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/2766920?resultClick=1
5. https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(20)30309-X/fulltext
6. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ppul.24885
7. https://link.springer.com/article/10.1007/s12519-020-00362-4
8. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/apa.15371
9. https://www.minervamedica.it/en/journals/minerva-pediatrica/article.php?cod=R15Y2020N03A0226
10. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1043661820312597?via%3Dihub
11. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/apa.15270
12. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213219820305237?via%3Dihub
13. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/apa.15412
14. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jmv.25740
15. https://www.hindawi.com/journals/bmri/2020/1236520/
16. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6932e2.htm?s_cid=mm6932e2_w
17. https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/karmienie-piersia/239410,zasady-izolacji-dziecka-matki-i-pozostalych-osob-oraz-karmienia-piersia-lub-mlekiem-matki-w-trakcie-pandemii-covid-19
18. https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/karmienie-piersia/238886,karmienie-piersia-w-dobie-pandemii-covid-19-zwiekszona-higiena-i-ochronawytyczne-dla-personelu-medycznego
19. https://www.mp.pl/ginekologia/wytyczne/inne/237657,covid-19-ukobiet-wciazy-i-pologu-informacja-dla-pracownikow-opieki-zdrowotnej,1
20. https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/karmienie-piersia/241191,karmienie-piersia-a-covid-19przeglad-naukowy
21. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/236210,nowa-wieloukladowa-choroba-zapalna-u-dzieci-o-mozliwym-zwiazku-z-zakazeniem-sars-cov-2
22. https://www.gov.pl/web/koronawirus/aktualne-zasady-i-ograniczenia?fbclid=IwAR1UNaoQ8w30EA7J3rzWqh1sSDXGCoCtXMBUwpaKMSHkkpqJPinnKZz3sZE
23. https://www.gov.pl/web/koronawirus/pytania-i-odpowiedzi?fbclid=IwAR0XNW0JwtoZZwzohxX05LItzSuPEoLUQTbfiEp9qrvXGcvHNNLcZ3tAHTA
24. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.13.