Wady serca stanowią najliczniejszą i najczęściej diagnozowaną grupę schorzeń u noworodków. Najlepiej, aby były one wykrywane jeszcze na etapie życia płodowego. Jednym z ważniejszych badań umożliwiających diagnostykę schorzeń kardiologicznych w czasie ciąży jest echo serca płodu, inaczej echokardiografia płodu. Na czym polega to badanie oraz jak przebiega? Przeczytaj artykuł i poznaj odpowiedź!

Czym jest echo serca płodu?

Echokardiografia, bo tak profesjonalnie nazywa się to badanie, umożliwia bardzo dokładną ocenę serca płodu zarówno pod względem morfologii jak i funkcjonowania. Jest to badanie bezpieczne i całkowicie bezbolesne. Wygląda tak, jak standardowe badanie USG i nie wymaga ze strony pacjentki wcześniejszych przygotowań. Najczęściej wykonuje się je w okolicach 18. – 32. tygodnia ciąży. Niekiedy przy podejrzeniu wady serca wykonuje się  tzw. „wczesne echo” już w 12. – 17. tygodniu.

Echokardiografia płodowa umożliwia rozpoznanie wielu zaburzeń w obrębie układu krążenia dziecka, gdy to znajduje się jeszcze w łonie matki. Zaliczamy do nich przede wszystkim zaburzenia rytmu serca oraz wady anatomiczne, np.:

• tetralogię Fallota,
• przełożenie dużych naczyń,
• wspólny kanał przedsionkowo-komorowy,
• hypoplazję lewego i prawego serca,
• wady zastawek.

Echo serca płodu – czym różni się od standardowego badania prenatalnego? 

Echo serca płodu jest na pewno badaniem dużo bardziej precyzyjnym niż standardowe badanie prenatalne, w którym serce maluszka oceniane jest tylko w kilku podstawowych projekcjach. Echokardiografia płodowa dostarcza znacznie więcej szczegółów dotyczących budowy i funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, w tym przegród serca czy zastawek. Sprawdzana jest także prędkość przepływów, przewód tętniczy Botalla czy otwór owalny w przegrodzie międzyprzedsionkowej. Dwie ostatnie z wymienionych struktur są charakterystyczne tylko dla okresu płodowego, jednak ich obecność jest niezbędna, by układ krążenia dziecka mógł działać prawidłowo. Jeśli któraś z nich zamknie się wcześniej, tj. jeszcze przed porodem, może dojść do poważnej niewydolności serca. Niestety dokładne zbadanie wymienionych struktur podczas rutynowego badania prenatalnego jest niemożliwe. Wykryć tego typu nieprawidłowości potrafi tylko echokardiografia.

Kiedy echo serca płodu jest potrzebne?

Echo serca płodu zaleca się każdej zdrowej ciężarnej. Natomiast najczęstszym wskazaniem do tego badania są: podejrzenie wady serca w USG,  zaburzenia rytmu serca lub stwierdzenie u płodu innej wady rozwojowej. Wskazaniem do echokardiografii będzie także obciążony wywiad rodzinny, przy czym choroby występujące w rodzinie wcale nie muszą dotyczyć układu sercowo-naczyniowego. Wskazań do wykonania echa serca płodu jest oczywiście znacznie więcej. Zalicza się do nich między innymi cukrzyca ciążowa, choroby autoimmunologiczne występujące u ciężarnej (np. Hashimoto), fenyloketonuria,  choroby tkanki łącznej (np. toczeń układowy), przebyte w ciąży infekcje (np. różyczka, toksoplazmoza) czy stosowanie leków przeciwpadaczkowych.

Jak wygląda echo serca płodu?

Echo serca płodu przebiega niemal identycznie jak standardowe badanie USG w ciąży. Tak samo wykonuje się je przez powłoki brzuszne przy pomocy głowicy emitującej ultradźwięki. Tak samo jest ono nieinwazyjne i bezpieczne dla zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Przyszła mama kładzie się na kozetce, a lekarz nanosi na jej brzuch specjalny żel, który wzmacnia przepływ ultradźwięków. Następnie przykłada do brzucha ciężarnej głowicę aparatu. Wyemitowane ultradźwięki odbijają się od struktur serca oraz przepływającej w nim krwi dziecka (USG Dopplera) i wracają do aparatu, gdzie są przetwarzane. W efekcie na monitorze ukazują się wszystkie badane struktury. Specjalista ocenia ich budowę i funkcjonowanie, sprawdza też, czy krew prawidłowo przepływa przez serce dziecka. Całe badanie trwa od 15. do 60. minut, w zależności od użytego aparatu oraz od stopnia skomplikowania problemu sercowego.

Co daje wykrycie wady serca u płodu jeszcze na etapie życia płodowego?

Wykrycie wady serca jeszcze na etapie życia płodowego jest ważne z co najmniej kilku powodów. Po pierwsze wiedząc o wadzie serca, możemy skierować matkę do specjalistycznego ośrodka, w którym odbędzie się poród i w którym lekarze kardiolodzy będą najlepiej przygotowani do udzielenia pomocy choremu noworodkowi. Po drugie część wad w obrębie układu krążenia jesteśmy w stanie leczyć już w trakcie trwania ciąży lub poprawić funkcję serca, wykonując operację wewnątrzmaciczną, np. w przypadku zwężenia zastawki aorty czy tętnicy płucnej. Ponadto w przypadku poważnych arytmii możemy podawać ciężarnej leki, wpływając na rytm serca płodu. Dziecko z wadą serca wykrytą już na etapie prenatalnym ma szansę na szybkie leczenie operacyjne i  bardziej komfortowe życie zaraz po narodzinach.

Reasumując, echo serca płodu to badanie, które ocenia anatomię serca dziecka oraz jego funkcjonowanie. Umożliwia diagnostykę wielu schorzeń kardiologicznych jeszcze na etapie prenatalnym, przede wszystkim arytmie oraz wady w budowie. Wśród licznych wskazań do badania możemy wymienić obciążony wywiad rodzinny (nie tylko w kierunku chorób serca), nieprawidłowy rytm serca u płodu, podejrzenie innych patologii w obrębie układu krążenia u płodu. Echokardiografia jest badaniem całkowicie bezpiecznym i nieinwazyjnym. Trwa od kilkunastu do kilkunastu minut i przypomina zwykłe badanie USG wykonywane podczas ciąży. Wykrycie wady serca jeszcze na etapie prenatalnym jest bardzo istotne. Poród może się wtedy odbyć w specjalistycznym ośrodku, w którym noworodek od razu otrzyma odpowiednią pomoc. Ponadto w niektórych przypadkach dziecko może być leczone wewnątrzmacicznie, dzięki czemu ciąża nie musi kończyć się przedwcześnie, a dziecko może spokojnie dotrwać do planowanego terminu porodu w najkorzystniejszych dla siebie warunkach – w łonie matki.

 

dr n. med. Wioletta Rozmus-Warcholińska

Ginekolog i położnik, perinatolog

Specjalista Gyncentrum w zakresie diagnostyki prenatalnej. Członek Międzynarodowego Towarzystwa Ultrasonografii w Położnictwie i Ginekologii, londyńskiej Fundacji Medycyny Płodu oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego.